སྐུ་འབུམ་འདི་ཉིད་ཀྱི་གནས་ཡུལ་ནི་གཙང་གི་རུ་ལག་ལྷ་རྩེ་རྫོང་ཕུན་ཚོགས་གླིང་དགོན་པའི་ལྷོ་ནུབ་ངོས་ཏེ་བོད་སྐྱོང་བསྟན་མ་བཅུ་གཉིས་ཀྱི་ནང་ཚན་སྨན་བཙུན་ཨུག་བཅོས་རྡོ་རྗེ་གཡའ་མོ་བསིལ་བྱ་བའམ་ནགས་སྨན་རྒྱལ་མོའི་བཞུགས་གནས་ཇོ་མོ་ནང་ཞེས་པའི་ལུང་ཤུར་དུ་ཡིན་ལ། འདིར་གངས་ཅན་ལྗོངས་སུ་དར་བའི་གཞན་སྟོང་ལྟ་བ་འཛིན་པོ་ཇོ་ནང་ལུགས་ཀྱི་གདན་ས་ཡང་ཡིན་ནོ། །
ཇོ་ནང་པའི་ལྟ་སྒྲུབ་འཛིན་པའི་གདན་ས་མ་གྱུར་སྔོན་ནས་བཟུང་། གནས་འདི་ནི་ཁྱད་འཕགས་ཀྱི་སྒྲུབ་གནས་ཤིག་ཏེ། སྔ་རྗེས་སུ་སྣུབས་ཆེན་ནམ་མཁའི་སྙིང་པོ་(དུས་རབས་༨པའི་སྐབས་ཀྱི་མཁས་པ།)དང་། ངམ་བྲེ་ཀླུའི་རྒྱལ་མཚན། སྣ་རྣམ་པ་ཚུལ་ཁྲིམས་འབྱུང་གནས་སོགས་ཀྱིས་སྒྲུབ་གནས་མཛད་ཅིང་། འབྲོག་མི་ལོ་ཙཱ་བའི་སློབ་མ་སྟེ་མོ་གྲུབ་ཐོབ་པ་བཞིའི་གཙོ་མོ་བཟང་སྒོམ་དཀོན་མཆོག་མཚན་ཅན་པས་གནས་འདིར་ཡུན་རིང་བཞུགས་ཤིང་མཐར་འཇའ་ལུས་སུ་སྐུ་བརྙེས་པ་ད་ལྟ་ཡང་བཞུགས་གནས་ཡོད་པ་དང་། དེ་རྗེས་ལོ་བརྒྱད་ཅུ་སྐོར་ན། མ་ཅིག་སངས་རྒྱས་རི་མ་ཡུན་རིང་བཞུགས་ཤིང་བཀའ་གདམས་དང་རྫོགས་ཆེན་གྱི་སྒྲུབ་གྲྭ་བསྐྱངས་པར་གདའ། དེ་ཉིད་ཀྱི་སྒྲུབ་གྲྭ་མ་སྟོངས་པར་རྒྱུན་ལ། གྲུབ་ཐོབ་འདར་ཆེན་རིན་ཆེན་བཟང་པོ་ཕེབས་ཏེ། གསང་འདུས་རིམ་ལྔ་གཙོ་བོར་གྱུར་པའི་གསར་རྙིང་གཉིས་བསྡུས་ཀྱི་སྒྲུབ་གྲྭ་མཛད་པ་བཅས་སོ། །དེ་ནས།རིགས་ལྡན་སྤྲུལ་པའི་སྐུ་མཁས་བཙུན་བཟང་པོ་མངོན་གྱུར་གྱི་གྲུབ་ཐོབ་ཆེན་པོ་ཞང་ཀུན་སྤངས་ཐུགས་རྗེ་བརྩོན་འགྲུས་（1243-1313）ཀྱིས་སྔར་གྱི་སྒྲུབ་གྲྭའི་རྒྱུན་མ་སྟོངས་པའི་རི་ཁྲོད་དེར་བྱོན་ཏེ། མཁས་པ་མང་པོའི་མདུན་ནས་རྒྱ་བོད་ཀྱི་བཀའ་བསྟན་གྱི་གཞུང་ལུགས་ལ་སྒྲོ་འདོགས་མཐའ་ཆོད་པར་མཛད། ཁྱད་པར་སེམས་འགྲེལ་སྐོར་གསུམ་དང་། ཀུན་མཁྱེན་འོད་ཟེར་གྱི་མདུན་ནས་སྦྱོར་བ་ཡན་ལག་དྲུག་ཉམས་སུ་བཞེས་པའི་གྲུབ་པའི་གོ་འཕང་ཐོབ། མཐར་སྤྱི་ལོ་1294ལོར་གདན་ས་བཟུང་ནས་ཇོ་ནང་པའི་གདན་རབས་དང་པོ་གང་ཉིད་འདིས་མཛད་གནང་ལ། གནས་མིང་ཆོས་བརྒྱུད་ལ་ཐོགས་ཏེ་དཔལ་ཇོ་ནང་པའི་མཚན་ཆགས། ཞེས་སོ། །
ཇོ་ནང་གདན་རབས་བཞི་པ་ཇོ་ནང་ཀུན་མཁྱེན་དོལ་པོ་བ་ཤེས་རབ་རྒྱལ་མཚན་དཔལ་བཟང་པོ་（1292-1362）གང་ཉིད་དགུང་ལོ་སོ་ལྔ་པ་སྤྱི་ལོ་ 1326 ལོར་གདན་སར་ཕེབས་ཏེ་ལོ་ 15 བསྐྱངས་པའི་རིང་སྟེ། སྤྱི་ལོ་ 1330-1333 བར་གྱི་ལོ་གསུམ་དང་ཕྱེད་ཀའི་ནང་སྲིད་ན་དཀོན་པའི་འཛམ་གླིང་མཐོང་གྲོལ་སྐུ་འབུམ་ཆེན་མོ་གསར་བཞེངས་མཛད། སྔོན་གྱི་སྐུ་འབུམ་འདིའི་ཕྱིའི་རྣམ་པ་སྟེ། དབུས་སུ་དཔངས་མི་མཐོ་བའི་རྨངས་དགེ་བཅུ་ནས་བང་རིམ་བཞི་པོ་མན་ཆོད་གྱི་བཟོ་དབྱིབས་གློ་འབུར་དུ་བྱས་པ་དང་། བང་རིམ་བཞི་པོའི་ཕྱོགས་རེ་རེར་ལྷ་ཁང་གསུམ་གསུམ་བསྡོམས་པའི་བཅུ་གཉིས་དང་། དེའི་སྟེང་བུམ་རྟེན་མ་བྱས་པར་དབྱིབས་ཟླུམ་པོའི་བུམ་པའི་ནང་དུ་ལྷ་ཁང་བཞི། དེའི་སྟེང་དབྱིབས་གྲུ་བཞིའི་བྲེ་ནང་ལྷ་ཁང་བདུན་ཏེ་གོང་གི་ལྷ་ཁང་ཚང་མ་བརྩིས་པས་ཁྱོན་ ༥༩ ཡི་ཐོག བྲེའི་ནང་ནས་རང་བཞིན་ལྷུན་གྱིས་གྲུབ་པའི་མཚན་ཉིད་འོད་གསལ་ཆེན་པོ་དུས་འཁོར་ཞལ་ཡས་ཀྱི་ཁང་པ་དེ་བརྩིས་པས་ཁྱོན་སྐུ་འབུམ་ཆེན་མོ་འདིར་ལྷ་ཁང་གྲངས་ཚད་ ༦༠ བཞུགས་པ། དེའི་སྟེང་གདུགས་འདེགས་པདྨ། དེའི་སྟེང་ཆོས་འཁོར་བཅུ་གསུམ། དེའི་སྟེང་ཆར་ཁེབས་ཆེན་མོ། དེའི་སྟེང་དུ་རིན་པོ་ཆེ་བདུན་དང་གསེར་ལས་གྲུབ་པའི་ཚད་མེད་པའི་ཐུགས་རྗེས་འོད་དང་ལྡན་པའི་གཉྫི་རའི་ཏོག་དང་། གསེར་འཕྲུལ་རིན་པོ་ཆེའི་དོ་ཤལ་དང་མུ་ཏིག་གི་ཕྲེང་བ་རྣམས་ཕྱོགས་ཀུན་ནས་མཛེས་པར་འཁྱིལ་དུ་འཕྱང་ཞིང་། དབུས་ཀྱི་མཆོད་རྟེན་ཕྱིར་ལྕགས་རི་གྲུ་བཞི་གློ་འབུར་ཅན་དུ་བྱས་པ་དེང་གི་དུས་སུ་ནང་ལོགས་ཀྱི་གྱང་མདུན་ལ་མ་ཎི་ཆོས་འཁོར་བསྐོར་ལམ་གྱི་གྲུབ་ཆར་མངོན་པ་དང་། དེའི་ཕྱི་མཐར་དཀྱིལ་འཁོར་ཟླུམ་པོའི་ལྕགས་རི་ཞིག་ཡོད། སྐུ་འབུམ་མཆོད་རྟེན་འདིའི་བཀོད་པའི་སྐོར་ཅུང་ཞིབ་པའི་གནས་ཚུལ་ནི་《ཆོས་རྗེ་ཀུན་མཁྱེན་ཆེན་པོའི་རྣམ་ཐར་བདེ་ཆེན་གསལ་སྒྲོན་》ཞེས་བྱ་བ་རྣམ་བཤད་ཆེན་པོ་དགེ་ལེགས་ནོར་བུའི་ཕྲེང་བཞེས་པའི་ནང་དུ་གསལ་ཞིང་། གོང་དུ་སྨྲོས་ཟིན་གྱི་སྐུ་འབུམ་ཆེན་མོའི་གནས་ཚུལ་ཡང་བརྩམས་དེབ་དེར་དཔྱད་གཞི་བྱས་ཏེ་བྲིས་པ་མ་ཟད། ཡང་དེའི་ནང་དུ་འཁོད་པར།”དེ་ལྟར་སྤྲུལ་པས་འཕུལ་བའི་གཏེར་རྣམས་བསྡུས་ཏེ་རྟེན་གྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཚང་ནས། རབ་མྱོས་ཀྱི་ལོ་རྟའི་（རབ་བྱུང་དྲུག་པའི་ལྕགས་ཕོ་སྟེ་སྤྱི་ལོ་ 1330 ལོ་ལ་འཁེལ་）ཟླ་བ་བཀྲ་ཤིས་ཡར་ངོའི་ཚེས་གསུམ་ལ། རྒྱལ་བའི་མཆོད་རྟེན་ཆེན་པོ་བཀྲ་ཤིས་དཔལ་འབར་དོན་ཡོད་ཚད་མེད་ཐུགས་རྗེ་ཅན་གྱི་འོག་གི་རྒྱ་ལ་ཁྲུ་ཉིས་བརྒྱ་བཅོ་ལྔ་ཡོད་པ། རྨངས་ནས་གཉྫི་རའི་བར་ལ་དཔངས་ཁྲུ་ཉིས་བརྒྱ་བཅོ་ལྔ་ཡོད་པའི་འགྲམ་བཏིང་ནས།སློབ་མ་སྐྱིད་ཕུག་པ་ལ་སོགས་སློབ་མས།མགོན་པོ་ལ་རྟེན་བཞེངས་སྔ་བ་ཞིག་མཛད་པར་ཞེས་འདི་འདྲ་བ་ཡེ་ནས་མི་འོང་ཞེས་ཞུ་བ་ནན་ཏན་ཕུལ་ནས། མགོན་པོས་བུ་ལོ་ཅི་གུས་པར་ཉོན་ཅིག རྗེ་ཁྲོ་ཕུ་བྱམས་པ་དཔལ་（1173-1225）དང་། ངེད་གཉིས་ནི་སྔར་དགའ་ལྡན་དུ་ཡོད་པའི་དུས་སུ་འཛམ་གླིང་དུ་སེམས་ཅན་གྱི་ཚོགས་རྫོགས་པའི་ཕྱིར་འདི་འདྲ་བཞེངས་པར་དམ་བཅའ་བ་ཡིན་ནོ། །”ཞེས་པ་ལས། གནས་ཚུལ་གསུམ་ལ་དབྱེ་ཞིབ་བྱ་རྒྱུ་སྟེ། གཅིག་ནི་སྐུ་འབུམ་འདིའི་རྒྱ་དང་དཔངས་ཚད་ལ་ཁྲུ་ཉིས་བརྒྱ་ལྔ་བཅུ་སྟེ། ཁྲུ་གང་ལ་ཆ་སྙོམ་དུ་དེང་གི་རྨིད་ 0.4 ཙམ་ལ་ཕབ་ན། རྨིད་ ༡༠༠ ལ་བབས་དགོས་ཀྱང་། འདིའི་རྒྱ་རུ་རྨིད་ ༡༠༠ ཡོད་ངེས་ཆེ་རུང་དཔངས་སུ་དེ་ལྟར་རང་མེད། གཉིས་སུ་ནི་ཀུན་མཁྱེན་གང་ཉིད་དང་རྗེ་ཁྲོ་ཕུ་བྱམས་པ་དཔལ་གཉིས་སྔར་ནས་སྐུ་འབུམ་འདི་འདྲ་བཞེངས་རྒྱུའི་དམ་བཅའ་ཡོད་པར་གསུངས་གནང་བར་གཞིགས་ན། ཇོ་ནང་སྐུ་འབུམ་འདིའི་འཛུགས་སྐྲུན་བཟོ་རྩལ་གྱི་དཔེ་འཛིན་ཡུལ་ནི་ཁྲོ་ཕུ་བྱམས་ཆེན་དགོན་གྱི་སྐུ་འབུམ་དེ་མིན་ནམ་སྙམ་པས་མུ་མཐུད་དཔྱད་རྒྱུ།གསུམ་ནི་ཇོ་ནང་སྐུ་འབུམ་གྱི་རྒྱས་པའི་མཚན་ལ་”རྒྱལ་བའི་མཆོད་རྟེན་ཆེན་མོ་བཀྲ་ཤིས་དཔལ་འབར་དོན་ཡོད་ཐུགས་རྗེ་ཅན་” ཞེས་ཟེར་བ་མིན་ནམ་སྙམ། སྐུ་འབུམ་ཆེན་མོ་འདིའི་ལྷ་ཁང་ཁག་ཏུ་བལ་ལུགས་རྙིང་མ་དང་རྒྱ་གར་བྱང་ཤར་ལུགས་ཀྱི་བྲིས་རྩལ་ཁྱད་འཕགས་ཀྱི་ལོགས་རིས་འགའ་ཞིག་དེང་གི་སྐབས་སུའང་མཇལ་རྒྱུ་ཡོད་ལ། དེའི་སྤྱིའི་ནང་དོན་གྱི་ཇུས་བཀོད་ཇི་ལྟར་མཛད་མིན་ལ་སོགས་པ་ནི་གོང་དུ་དྲངས་པའི་བལ་པོའི་པཎྜི་ཏ་ཆེན་པོའི་བརྩམས་ཆོས་སུ་གསལ་བ་དང་། དེ་ནི་གཙོ་བོའི་བརྗོད་བྱ་དང་འབྲེལ་བ་ཆེར་མི་ལྡན་པར་བརྟེན་སྐབས་འདིར་གསལ་བརྗོད་མི་བྱའོ། །
གཞན་ཡང་། ཐོག་མའི་སྐུ་འབུམ་མཆོད་རྟེན་གྱི་ཕྱིའི་རྣམ་པར་རྫ་གཡམ་གྱིས་བརྒྱན་ཡོད་པར་སེམས་ཏེ། དེང་དུས་ཀྱང་མཇལ་རྒྱུ་ཡོད་པའི་མཆོད་རྟེན་ཆེན་མོའི་མདུན་དུ་བཞུགས་པའི་བོངས་གཟུགས་ཆུང་བའི་མཆོད་རྟེན་གཞན་ཞིག་གི་བང་རིམ་དུ་རྫ་གཡམ་གྱི་པདྨས་བརྒྱན་པ་མ་ཟད། མཆོད་རྟེན་ཆེན་མོའི་རྨང་དགེ་ལའང་རྫ་གཡམ་པདྨས་བརྒྱན་འདུག ལར་ཉེ་འཁོར་དུ་བྱ་འདབ་བམ་རྒྱ་ཕིབས་སམ་ཡང་ན་ཉ་རྒྱབ་རྩེ་མོའི་མཐའ་འཇགས་ཀྱིབརྒྱན་དུ་མེད་དུ་མི་རུང་བའི་རྫ་གཡམ་ལས་གྲུབ་པའི་མཛེས་བརྒྱན་མདུན་ངོས་སྒོར་དབྱིབས་ཀྱི་ངོས་སུ་གུར་གུམ་མེ་ཏོག་དབྱིབས་འདྲའི་བརྒྱན་རིས་བཀོད་ཅིང་ཆར་གཡོལ་ནུས་པ་ཐོན་པའི་གྲུབ་ཆའི་དངོས་པོ་ལ་སོགས་པ་ཐར་ཐོར་རྙེད་སོན་བྱུང་བ་ལས། སྔོན་གྱི་མཆོད་རྟེན་ཆེན་མོའི་བྱ་འདབ་ཏུའང་རྫ་གཡམ་གྱིས་བརྒྱན་ཡོད་པར་སེམས་མོད། འོན་ཏེ་ ༡༩༤༠ ལོར་དབྱི་ཊ་ལིའི་བོད་རིག་པ་མཁས་ཅན་སྐུ་ཞབས་དུའུ་ཙིས་པར་དུ་བླངས་པའི་མཆོད་རྟེན་འདིའི་ཕྱིའི་རྣམ་པར་དེ་ལྟར་དུ་མངོན་མེད། དེའི་རྒྱུ་མཚན་ནི་ཇོ་ནང་གདན་རབས་བཞི་པ་ཀུན་མཁྱེན་ཆེན་མོས་སྐུ་འབུམ་འདི་ཉིད་བཞེངས་རྗེས་ཀྱི་ཕྱི་མའི་གདན་རབས་ཀྱི་དུས་རིམ་ནང་བཟོ་བཅོས་གང་ཞིག་ཐེབས་པས་ཏེ། པིར་འཛིན་པར་ལག་སོན་བྱུང་བའི་དཔྱད་གཞི་ལྟར་ན། ཇོ་ནང་གདན་རབས་ཉེར་གསུམ་པ་ནམ་མཁའ་ཆོས་སྐྱོང་ངམ་བསྟན་འཛིན་ནམ་མཁའ་དཔལ་བཟང་གི་སྐུ་དུས་སུ་སྐུ་འབུམ་ཆེན་མོའི་ཆོས་འཁོར་གསེར་ཟངས་ཀྱིས་གཡོགས་པར་མཛད་གནང་བ་དང་། ལར་ཇོ་ནང་གདན་རབས་ཉེར་བདུན་པ་སྟེ། ངེས་དོན་བསྟན་པ་འཛིན་པའི་སྐྱེས་ཆེན་རྗེ་བཙུན་ཆེན་མོ་ཀུན་དགའ་སྙིང་པོའམ་ཇོ་ནང་རྗེ་བཙུན་ཏཱ་ར་ནཱ་ཐ་（1575-1634）དགུང་གྲངས་ཉེར་དྲུག་པའི་སྐུ་དུས་སྤྱི་ལོ་ 1601 ལོར་ཇོ་ནང་སྐུ་འབུམ་ཆེན་མོའི་ཞིག་གསོས་ཞབས་ཏོག་གི་མཛད་འཕྲིན་ལེགས་པར་གྲུབ་ཡོད་པར་བརྟེན་ན།སྔར་གྱི་མཆོད་རྟེན་ཞིག་རལ་དུ་ཕྱིན་པར་ཉམས་གསོ་མཛད་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ནང་བཅོས་བསྒྱུར་གང་ཞིག་འབྱུང་ངེས་པས་སོ།།
དེང་གི་ཆར་གཙང་སྟོད་ཇོ་མོ་ནང་དུ་བཞུགས་པའི་སྐུ་འབུམ་མཐོང་གྲོལ་ཆེན་མོ་འདི་ཉིད་ནི་སྤྱི་ལོ་1988 ལོའི་ཚུན་ཆད་དུ་སྔོན་གྱི་བང་རིམ་གསུམ་པ་མན་ཆོད་བཞུགས་ཡོད་པའི་རྨང་གཞིའི་ཐོག་ཉམས་གསོ་གནང་བ་ཞིག་ཡིན་མོད།འོན་ཏེ་དེའི་ཕྱིའི་རྣམ་པ་ནི་སྔར་སྲོལ་དང་འདྲ་མཉམ་དུ་བཞེངས་གནང་ལ། དེས་རང་རེའི་ལྗོངས་འདིར་བྱོན་པའི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཆོས་ལུགས་གྲུབ་མཐའ་ཇོ་མོ་ནང་པའི་གདན་སའི་སྔོན་བྱུང་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་སྣེ་ཤན་རྒན་པོ་ལྟ་བུར་གྲུབ་ཅིང་། རྒྱ་ཆེའི་སྐལ་ལྡན་དད་ལྡན་པ་ཙམ་མ་ཟད།འཛམ་གླིང་ཡུལ་གྲུ་གང་ས་ནས་ཕེབས་པའི་བོད་ཀྱི་ཆོས་ལུགས་ལོ་རྒྱུས་དང་།སྲོལ་རྒྱུན་མཛེས་རྩལ།འཛུགས་སྐྲུན་བཟོ་ཁྱད་ལ་སོགས་པར་ཞིབ་འཇུག་གནང་དང་གནང་མུས་སུ་མཆིས་པའི་སྐྱེ་བོ་གྲངས་མེད་ལ་བྱིན་རླབས་ཀྱི་འོད་སྟོང་སྦྱིན་མུས་སུ་མཆིས་པ་ཞིག་གོ །
觉囊塔位于西藏自治区日喀则市拉孜县平措林乡南1.5公里的觉囊山谷，是藏传佛教六大教派之一觉囊派的祖庭，海拔4600米。作为重要的宗教圣地，觉囊山谷为“护藏十二丹玛女神”之勉尊吾觉多吉亚莫斯属地，8世纪以来，先后由梵藏高僧莲花生大师、努·南卡宁布（8世纪）、那囊·催成迥乃等踏足或在此长期修行。13世纪末至14世纪初，“觉囊派”创始人祥·贡邦图吉尊追（1243-1313）来到觉莫囊山谷，从此“觉囊派”以“他空见”为己见，以独立教派的身份登上了藏传佛教的历史舞台。1330-1333年，该派第四任法座、著名大学者一切遍智者土布瓦•西绕坚赞(1292-1361)主持修建了觉囊塔，随后陆续修建的建筑群有极乐殿、大经堂、喇让、僧舍及其他附属建筑。目前，以觉囊塔为中心，周围分布有坚善塔，大经堂、极乐殿、喇让殿、僧舍等的遗址群。
觉囊塔共九层，为吉祥多门塔样式，从一层到七层共有60间小神殿。佛塔一层基座宽度58.1米，塔通高30.24米，每层平均高度3.5米。塔的周围有一圈圆形的围墙，完全按照佛教时轮坛城的布局、结构设计修建。不仅是目前西藏境内保存最完整、年代最久远的吉祥多门塔，而且是现存西藏境内时轮坛城佛塔建筑中规模最大的一座,。成为了后来江孜万佛塔、扎囊强巴林万佛塔、敏竹林万佛塔等的范本。不仅如此，万佛塔各个小神殿内，仍保留有14世纪以来不同时期留下的精美壁画，成为了研究14世纪西藏万佛塔建筑、绘画艺术、宗教思想、社会历史重要的文化遗产，具有极高的文物价值。
觉囊塔作为西藏佛教六大教派之一觉囊派祖庭的标志性建筑物，由该派第四任法座土布瓦•西绕坚参修建于1330-1333年，是迄今所知西藏早期吉祥多门塔样式的万佛塔中修建时间最明确的一座，也是按照“时轮坛城”布局设计的最早一座吉祥多门塔样式的佛塔。对研究西藏佛教史中出现大型吉祥多门塔样式，以及同时期具有东北印度、尼泊尔及西藏上部地区本土风格的绘画艺术具有极高的历史研究价值。
13世纪以来，西藏佛教的供奉形式中流行修建大型吉祥多门塔样式的佛塔建筑，保留迄今且较为完整的有昂仁迥日吾其万佛塔（14世纪末至15世纪初）、江孜白居寺万佛塔（15世纪上半叶）等，其中觉囊塔是迄今保存较为完整、年代最早的大型吉祥多门塔建筑。尽管比该塔略早的有14初修建的绰普万佛塔，但后来受到较大破坏。所以，觉囊塔成为了唯一一座14世纪时期修建的大型吉祥多门塔样式的佛塔建筑，其独特的建筑艺术成就和精美的壁画艺术说明了它在艺术成就上取得的辉煌成就。
觉囊沟是西藏佛教六大教派之一觉囊派的发祥地，不仅自然风光秀美，而且人文底蕴相当深厚。觉囊山谷不仅是吐蕃时期“护藏十二丹玛女神”之一勉尊吾觉多吉亚莫斯属地，而且在上千的历史过程中，一直有高僧大德慕名来此进行修行和学法。尤其是14世纪土布瓦•西绕坚参修建觉囊塔，陆续出现以佛塔为中心的寺院学经制度和修行场所结合的显密相行的佛教道场后，觉囊塔更是名扬全藏。以“他空间”和时轮金刚圆满次第之“六支加行”修炼方便为核心的觉囊派根本道场，自古至今不仅是高僧大德们向往的圣地，同时也是普通百姓的精神圣地。
