དབུས་གཙང་ལོ་རྒྱུས་ཆེན་མོ་ལས། ལྷ་ས། རྫོང་གི་གཞི་རིམ་ལོ་རྒྱུས། ༡༽

ལྷ་ས།

ས་བཅད་དང་པོ། རྫོང་གི་གཞི་རིམ་ལོ་རྒྱུས།

ལེ་ཚན་དང་པོ། ལྷ་ས་ཞེས་པའི་མིང་ཐོགས་ཚུལ།

 

སྔོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚགས་རྣམས་སུ་ལྷ་སའི་ཁུལ་དེར་མིང་གི་རྣམ་གྲངས་དུ་འམ་ཤོད་དང་།  སྐྱིད་མོ་ཤོད། སྐྱིད་ཤོད།[1] ར་ས། ལྷ་ས་སོགས་མི་འདྲ་བ་མང་དུ་སྣང་བས་དེ་དག་དུས་རབས་གང་ཞིག་ལ་ཇི་ལྟར་ཐོགས་མིན་ངེས་གཏན་ཞིག་འཆད་དཀའ་ཡང་།  བོན་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྙིང་གྲས་《བྱམས་མ་》ལས། སྤུར་རྒྱལ་བཙན་པོ་གཉིས་པ་མུ་ཁྲིའི་སྐབས་བོན་གྱི་འདུ་གནས་སོ་བདུན་བཙུགས་པའི་འདུ་གནས་གཅིག་སྐྱིད་ཤོད་ལུང་ནག་དང་།

གཅིག་ལྷ་ས་ཡེར་པར་[2] བཙུགས་ཞེས་དང་།《བཀའ་ཆེམས་ཀ་ཁོལ་མ་》ལས། བཙན་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོ་མལ་གྲོ་ནས་ལྷ་སར་ཕེབས་པའི་ལོ་རྒྱུས་སུ་ཡུལ་དབུ་རུ་སྐྱིད་ཤོད་དང་། ལྷ་ས་དམར་པོ་རིར།[3] ཞེས་གསལ་བས་སྐྱིད་ཤོད་དང་ལྷ་ས་ཞེས་པའི་ས་མིང་གཉིས་སྔ་དུས་ནས་སྤྱོད་སྲོལ་ཡོད་པར་སྣང་།

སྐྱིད་ཤོད་ཀྱི་ཁྱབ་ཁོངས་ནི་ཤར་འབྲི་གུང་ནས་ནུབ་ཆུ་ཤུལ་བར་གྱི་ས་ཁོངས་ཡིན་ཞེས་དང་། དེ་ལའང་། སྐྱིད་སྟོད། སྐྱིད་ཤོད། སྐྱིད་སྨད་ཅེས་དབྱེ་བ་གསུམ་དུ་ཕྱེ། ས་ཁོངས་དེ་དག་ལ་སྐྱིད་ཤོད་ཅེས་འབོད་དོན་རུས་སྐྱིད་ཅན་གྱིས་དབང་བསྒྱུར་བས་སྐྱིད་ཤོད་།[4] ཅེས་འབོད་ཚུལ་དང་། མིང་གི་འབྲི་ཚུལ་ཐད་སྐྱིད་ཤོད།[5] དང་། སྐྱི་ཤོད།[6] ཀྱི་ཤོད།[7] ཅེས་བྲིས་རྒྱུན་མི་འདྲ་བ་གསུམ་ཙམ་སྣང་། ར་ས་ཞེས་པ་ནི་《ཏུན་ཧོང་གཏེར་ཡིག་》ལས་རྒྱ་བཟའ་ཕྱི་མ་བོད་དུ་ཕེབས་དུས་ར་སའི་རྒྱུད་དུ་ཕེབས་པར་གྲགས་པའི་ར་ས།[8] དང་། བཙན་པོ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེའུ་བཙན་སྐབས་ཀྱི་བསམ་ཡས་བཀའ་ཚིགས་རྡོ་རིང་དུའང་ར་ས།[9]  ཞེས་འཁོད་པ་མཇལ་རྒྱུ་ཡོད། དེ་ནི་བལ་བཟའ་ཁྲི་བཙུན་གྱིས་ལྷ་ས་གཙུག་ལུག་ཁང་ར་ཡི་ས་དབོར་ཏེ་འོ་ཐང་མཚོ་བསུབས་ནས་བཞེངས་པས་ར་ས།[10] ཞེས་ཐོགས་པར་གྲགས།

ལྷ་ས་ཞེས་ནི་བོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་《བྱམས་མ་》དང་། བོད་ཀྱི་ཆོས་འབྱུང་《བཀའ་ཆེམས་ཀ་ཁོལ་མ་》དང་《སྦ་བཞེད་ཞབས་བཏགས་མ་》ལྷ་སའི་(དབོན་ཞང་རྡོ་རིང་)སོགས་སུ་ལྷ་ས་ཞེས་འཁོད་པར་གཞིགས་ན་སྔོན་དུས་སྤྱོད་སྲོལ་ཡོད་འདུག་ཀྱང་། སྐབས་དེ་དག་གི་ལྷ་སའི་ཁྱབ་ཁོངས་ནི་དམར་པོ་རིའི་ཉེ་འཁོར་ཙམ་ལ་འབོད་ཚུལ་ཆོས་འབྱུང་ལོ་རྒྱུས་ཁག་ནང་འཁོད་འདུག[11]  ཤོད་རྒྱུན་དུ་དུས་རབས་བདུན་པའི་འགོ་སྟོད་དུ་སྤུར་རྒྱལ་བཙན་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོས་ལྷ་ཇོ་བོ་རྣམ་གཉིས་གདན་དྲངས་པ་དང་བཞུགས་ཡུལ་ར་ས་གཙུག་ལག་ཁང་ཡིན་པས་ན། ལྷ་ཇོ་བོ་བཞུགས་སའི་ས། ཞེས་འབྲེལ་བ་རྒྱུ་མཚན་དུ་བྱས་ནས་ཐོགས།[12] ཅེས་དང་། གཞན་ཞིག་ནི་སྤྲུལ་པའི་ར་ཡིས་ས་དབོར་ཏེ་འོ་མཚོ་བསྲུབས་པས་ར་ས་ཞེས་པའི་མིང་ནས་རིམ་བཞིན་ལྷ་སར་ཟུར་ཆགས་པར་གྲགས།[13] ཅེས་གསལ།

ཡང་ལྷ་ས་ཞེས་པ་ར་ས་ལས་བྱུང་བའི་སྐོར་ལ། དྷརྨའི་མིང་ཅན་(དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་ཡིན་པར་སྣང་)ནས་ཡུལ་མང་པོའི་སྐད་དུ་ལ་དང་ར་གཉིས་ཕན་ཚུན་འགྱུར་ནས་འགྲོ་བ་ཞིག་ཡིན་པར་འདུག སྔོན་གྱི་དུས་སུ་རྒྱ་གར་དབུས་སུ་ཡང་ར་ལ་ལ་ཟེར་བ་ཆོས་རྒྱལ་མྱ་ངན་མེད་ཀྱི་རྡོ་ཡིག་མང་པོར་རྒྱལ་པོ་ལ་རཱཛ་ཟེར་བའི་ཚབ་དུ་ལཱཛ་ཞེས་བྲིས། སྟོན་པའི་སྲས་སྒྲ་གཅན་འཛིན་ལ་རཱ་ཧུ་ལ་ཟེར་བའི་ཚབ་དུ་ལཱ་ཧུ་ལ་ཞེས་བྲིས། དེང་སང་ཡང་རྒྱ་མི་རྣམས་ལ་ལ་ལ་རར་འབོད། འདི་ལས་དཔག་ཚེ་སྔོན་གྱི་དཔེ་དང་ལོ་རྒྱུས་རྙིང་པ་ཁུངས་དག་གང་དུའང་ར་ས་འཁྲུལ་སྣང་གི་གཙུག་ལག་ཁང་བྱ་བ་དང་། ར་ས་ར་མོ་ཆེ་བྱ་བ་ཤ་སྟག་ལས། ལྷ་ས་དང་ལྷ་སའི་གཙུག་ལག་ཁང་བྱ་བའི་མིང་ཡེ་མི་རྙེད་འདུག་པས། ར་ས་ལས་ལ་ས་དང་དེ་ནས་རིམ་གྱིས་ལྷ་ས་དང་ལྷ་ལྡན་ཞེས་ཚིག་སྒྲ་བཤད་ཅན་བཟོས་པར་སེམས་ཏེ། དཔེར་ན། བསམ་ཡས་གཙུག་ལག་ཁང་ལ་ཡང་སྔོན་ཟཱན་ཡང་ཞེས་རྒྱ་ནག་གི་སྐད་ཡིན་པ་ལ་ཡང་དེང་སང་བསམ་ཡས་ཞེས་བྲིས་པ་བཞིན་ནོ། བོད་སྐད་ལ་ཡང་ལ་ཡིག་ར་ཡིག་ཏུ་གྱུར་པ་དེང་སང་ཡུལ་འགར་གསལ་པོ་ལ་གསར་པོ་ཟེར་བ་སོགས་ཤིན་ཏུ་མང་ངོ་།[14] ཞེས་བྱུང་ངོ་།།

 

ལེ་ཚན་གཉིས་པ། ལྷ་སའི་ས་བབ་ཆགས་ཚུལ།

ལྷ་ས་ནི་བོད་ཀྱི་དབུས་ལྷོ་ཡར་ཀླུང་གཙང་པོའི་ཆུ་ལག་སྐྱིད་ཆུ་གཙང་པོའི་བྱང་ངོགས། བྱང་གི་འཕྲེད་ཐིག་ཏུའུ་གྲངས་ ༢༧༚ ༡༥’ 〜 ༣༡༚ ༠༣’ དང་གཞུང་ཐིག་ཏུའུ་གྲངས་ ༨༩༚ ༤༥’ 〜 ༩༢༚ ༣༢’ བར། རྒྱ་མཚོའི་ངོས་ནས་མཐོ་ཚད་སྨི་ ༣༦༥༠ ཡོད་པའི་གཙང་པོའི་གཤོང་སར་གནས་ཤིང་། འཛམ་གླིང་ཐོག་རྒྱ་མཚོའི་ངོས་ནས་མཐོ་ཚད་མཐོ་ཤོས་ཀྱི་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ཡ་གྱལ་ཞིག་རེད། ས་བབ་ཤར་ནས་ནུབ་ཏུ་དཀྱོག་ཅིང་བྱང་མཐོ་ལ་ལྷོ་དམའ་བ། དབུས་ལྷོའི་ཁུལ་ནི་ལྷ་ས་སྐྱིད་ཆུའི་རོང་གཞུང་ཡིན། གནམ་གཤིས་ས་མཐོའི་ཕྱེད་ཐན་པའི་དུས་རླུང་ཁུལ་རེད།

ལོ་རེའི་ཆ་སྙོམས་དྲོད་ཚད་ ༧.༥ ༚C‚ ཡིན་ཞིང་ཟླ་དང་པོའི་ཆ་སྙོམས་དྲོད་ཚད་ཀླད་ཀོར་འོག་གི་ ༢.༣༚C‚ དང་། ཟླ་བདུན་པའི་ཆ་སྙོམས་དྲོད་ཚད་ ༡༥.༤༚C‚དང་ལོ་གཅིག་གི་ཚ་དྲོད་མཐོ་ཤོས་ ༢༨༚C‚ དམའ་ཤོས་ཀླད་ཀོར་འོག་གི་ ༡༤ ༚C‚ ཡིན། ལོ་ཧྲིལ་པོར་སྨུག་པ་མེད་ཅིང་མཁའ་རླུང་ཤིན་ཏུ་གཙང་བ་མ་ཟད། དབྱར་དུས་སུ་ཆར་ཆུ་འབབ་ཚད་སྙོམས་པ། དབྱར་ཟླ་གསུམ་རིང་ཆར་ཆུ་འབབ་ཚད་ཆ་སྙོམས་ལྟར་ན་ཧའོ་རྨིད་ ༤༥༠ mm ཙམ་ཡིན། འཚོ་རླུང་ཉུང་བ་དང་ཉིན་གྱི་ཚ་དྲོད་ཧེ་བག་ཆེ། དགུན་དཔྱིད་སྐམ་ཤས་ཆེ་ལ་རླུང་ཆེན་གཡོ་བ་མང་བ་ལོ་རེའི་ཆར་ཆུ་འབབ་ཚད་ལི་སྨི་ ༢༠༠-༥༡༠ ཡིན་ཞིང་། ཟླ་ ༦ པ་ནས་ ༩ པ་བར་འདུ་བ་དང་གཙོ་བོ་མཚན་འབབ་རེད། ལོ་རེར་སད་མི་རྒྱག་པའི་དུས་ནི་ཉིན་གྲངས་ ༡༠༠ – ༡༢༠ བར་རེད།  ལོ་རེའི་ཉི་འཕྲོའི་དུས་ཡུན་ཆུ་ཚོད་ ༣༠༠༠ ཡན་ཡིན་པས་ཉི་འོད་གྲོང་ཁྱེར་ཞེས་པའི་མཚན་སྙན་ཡོད། དེ་སྔའི་ལྷ་སའི་མཐའ་ཚད་ནི་ཤར་མཐའ་ཐལ་སྤུངས་སྒང་དང་སྨོན་གྲོང་ཟམ་པ། ལྷོ་མཐའ་རིགས་གསུམ་མགོན་པོའི་ལྷ་ཁང་དང་གླིང་སྐོར་ལམ། ནུབ་མཐའ་གཡུ་ཐོག་ཟམ་པ་དང་། བྱང་མཐའ་རྭ་མོ་ཆེ་རྡོ་ཟམ་ཙམ་ལ་ཐུག་ཡོད།

 

ས་བཅད་གཉིས་པ། ལྷ་སའི་ལོ་རྒྱུས།

ལེ་ཚན་དང་པོ། བོད་ཀྱི་སྲིད་འཛིན་འཕོ་འགྱུར་དང་ལྷ་ས་ཞོལ་པ་ལས་ཁུངས།

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༡ ལོ་གནའ་རྫོས་རྟོག་ཞིབ་ཀྱི་དུས་དེབ་ནང་《ཆུ་གོང་གི་རྡོ་ཆས་གསར་མའི་སྐབས་ཀྱི་གནའ་ཤུལ་ཐོག་མར་རྙེད་པའི་སྙན་ཞུ།》སོགས་ལས། རྡོ་ཆས་གསར་མའི་དུས་ནས་སྐྱིད་ཤོད་ཀྱི་ཁུལ་མི་ཡི་འགྲོ་བ་འཚོ་གནས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་གསལ་བཤད་བྱུང་ཡོད་ཅིང་། ལྷ་ས་ནི་རྒྱལ་ཕྲན་སིལ་མའི་སྐབས་ཡུལ་སྐྱིད་རོའི་ལྗང་སྔོན་ན། རྗེ་སྐྱིད་རྗེ་རྨང་པོ། བློན་པོ་ཤེའུ་དང་། སྤུག་གཉིས།[15] ཞེས་པ་སོགས་ཀྱི་དབང་བསྒྱུར་བའི་ཡུལ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། དུས་རབས་བདུན་པའི་ནང་སྤུ་རྒྱལ་བཙན་པོས་བོད་ལ་དབང་ལུང་བསྒྱུར་སྐབས། བོད་དབུས་གཙང་རུ་བཞི་ལས་དབུ་རུའི་ཁོངས། དེ་ལས་ཀྱང་དབུས་རུ་སྨད་ཀྱི་ཆ་ཡི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་སོ། དུས་རབས་དགུ་པའི་ནང་བོད་སིལ་བུར་འཐོར་སྐབས་བཙན་པོའི་གདུང་བརྒྱུད་ཡུམ་བརྟན་ནམ་ལྷ་ས་རྒྱལ་རྒྱུད་ཀྱི་དབང་ལུང་བསྒྱུར་བའི་ས་ཁུལ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་པའི་ནང་དཔལ་ལྡན་ས་སྐྱ་པས་བོད་ལ་དབང་ལུང་བསྒྱུར་སྐབས། དབུས་གཙང་ཁྲི་སྐོར་བཅུ་གསུམ་ལས་ཚལ་པ་ཁྲི་སྐོར་གྱི་མངའ་ཁོངས་སུ་གཏོགས་སོ།

དུས་རབས་བཅུ་བཞི་པའི་ནང་སྡེ་སྲིད་ཕག་མོ་གྲུ་པས་བོད་ལ་དབང་ལུང་བསྒྱུར་སྐབས། ལྷ་ས་ནི་དབུས་གཙང་རྫོང་ཆེན་བཅུ་གསུམ་ལས་སྣེའུ་རྫོང་གི་འོག་དང་། དུས་རབས་བཅུ་བདུན་པའི་ནང་སྡེ་པ་རིན་གཙང་གཉིས་ཀྱི་བོད་ལ་དབང་ལུང་བསྒྱུར་སྐབས། སྡེ་པ་སྐྱིད་ཤོད་པའི་མངའ་འོག་ཏུ་གཏོགས་པ་ཞིག་ཡིན་བཟོ་འདུག དུས་རབས་བཅུ་བདུན་པའི་ལོ་རབས་བཞི་བཅུ་པ་ནས་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་པས་བོད་ལ་དབང་ལུང་བསྒྱུར་སྐབས། ལྷ་ས་ནི་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་པའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་བསྟི་གནས་དབུས་སྲིད་གཞུང་གནས་ཡུལ་དང་། ས་གནས་ཁྲིམས་འགོ་ཞོལ་པ་ལས་ཁུངས་དང་སྣང་རྩེ་ཤག་གཉིས་ཡོད། ཞོལ་པ་ལས་ཁུངས་ནི་ཕྱི་ལོ་ ༡༦༥༧ ལོར་སྡེ་སྲིད་བློ་བཟང་སྦྱིན་པས་བཙུགས་ཤིང་། ཐོག་མར་ཞོལ་ལྕགས་རི་ཕྱི་ནང་གི་ཁྲིམས་འདོམས་བྱེད་པོ་མི་སྣ་ཁ་ཤས་ལས་མེད་རུང་། དེ་རྗེས་ཉེ་འཁོར་གཞིས་ཁག་བཅོ་བརྒྱད་ཀྱི་ཁྲལ་བསྡུ་ཁྲིམས་གནོན་དང་། བསྡུ་གཏོང་གཅིག་ལྕོགས་བྱེད་པའི་ལས་ཁུངས་ཤིག་ཏུ་གྱུར་པ་དེར་དོ་དམ་གནས་ལྔ་པའི་ལས་ཚན་སེར་སྐྱ་གཉིས་ཀྱི་སྐྱོང་བའི་ལས་ཁུངས་ཤིག་ཡིན།[16] ཉེ་རབས་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་ཀ་ཤོད་ཆོས་རྒྱལ་ཉི་མ་དང་། སྐྱིད་སྟོད་སྲས་རྣམ་རྒྱལ་དབང་ཕྱུག ཆ་པ་རུ་ཟུར་དབང་ཆེན་གཡུ་ལྷ། ཁེ་སྨད་སྲས་བསོད་ནམས་དབང་འདུས་སོགས་ཞོལ་གཉེར་གནང་འདུག[17]

སྣག་ཤག་ལས་ཁུངས་སུ་མི་དཔོན་གནས་ལྔ་པའི་ཤོད་དྲུང་ལས་ཚན་པ་གཉིས་ཀྱི་སྐྱོང་བའི་ལས་ཁུངས་ཤིག་ཡིན་ཞིང་།[18] སྣང་རྩེ་ཤག་ཅེས་པ་ནི་ཁང་མིང་ཡིིན་ཞིང་སྔོན་སྡེ་པ་སྣང་རྩེ་བའི་ལྷ་སའི་ངོ་ཤག་ཡིན་པས་དེ་ལྟར་འབོད། དེ་ཡང་སྔ་དུས་ལྷ་སའི་སྤྱི་འདོམས་འགན་ཁུར་ཆོས་རྗེ་དཀོན་གཉེར་དཔོན་གྱིས་དབང་འཛིན་བྱེད་ལམ་ཡང་། གཙང་པ་སྡེ་སྲིད་ཀྱི་དབང་ཤུགས་ཉམས་རྗེས་རིམ་པས་ཡར་འབྲོག་སྣང་རྩེ་དཔོན་གྱི་མངའ་ཐང་ཡང་ཉམ་ཉེས་སུ་གྱུར་ཏེ། ལྷ་སར་ཡོད་པའི་སྣང་རྩེ་པའི་ཤག་ཏུ་ཕྱི་ལོ་ ༡༦༧༩ ལོར་ལྷ་སའི་མི་དཔོན་ལས་ཁུངས་གསར་འཛུགས་བྱས་ཚུལ་དཀོན་གཉེར་དཔོན་ལ་ལྷ་ས་གཙུག་ལག་ཁང་གི་འགན་ཁུར་རྐྱང་པ་མ་གཏོགས་ལྷ་སའི་བདེ་འཇགས་སྤྱི་འདོམས་པའི་འགན་ཁུར་དབང་ཆེ་མེད་པར་སྣང་རྩེ་ཤག་ཅེས་པའི་ལས་ཁུངས་གསར་བཞེས་ལམ་བྱུང་འདུག[19]  ༸གོང་ས་བཅུ་གསུམ་པ་དང་བཅུ་བཞི་པའི་སྐུ་དུས་སུ་སྣང་རྩེ་ཤག་མི་དཔོན་དུ་རྒྱལ་གྲོང་ནང་སོ་ཞེས་པ་དང་། སྡིང་བྱ་རྡོ་རྗེ་རྒྱལ་མཚན། སྲེག་ཤིང་ཚེ་རིང་རྣམ་རྒྱལ། བྱང་ངོས་པ་སྐལ་བཟང་ཉི་མ། བྱང་པ་བསོད་ནམས་རབ་བརྟན། ལུང་ཤར་ཨོ་རྒྱན་རྡོ་རྗེ། བཀྲ་ཤིས་དཔལ་ར་བ་རྡོ་རྗེ་ཚེ་བརྟན་སོགས་བསྐོ་བཞག་གནང་འདུག[20] བོད་ལ་དུས་འགྱུར་བྱུང་བ་དང་བསྟུན་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༩  ལོ་དེ་སྔའི་ལྷ་ས་ཁུལ་ཞོལ་འོག་རྫོང་གཞིས་ ༢༨ དང་། སྣང་རྩེ་ཤར་མངའ་ཁུལ་ཕལ་མོ་ཆེ་ཟླ་བསྒྲིལ་ནས་ད་ལྟའི་ལྷ་ས་གྲོང་ཁྱེར་བཟོས་ཤིང་མངའ་ཁོངས་སུ་རྫོང་ ༧ དང་ཁུལ་ ༡ ཡོད།

 

ལེ་ཚན་གཉིས་པ། རྫོང་གཞིས་ཀྱི་འགྲོ་སྟངས་དང་། ཁྲལ་འུ་ཁྲིམས་འགོ།

དང་པོ། རྫོང་གཞིས་ཀྱི་འགྲོ་སྟངས།

དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་པའི་སྐབས་ལྷ་ས་ཁུལ་གྱི་ཁྲལ་བསྡུ་ཁྲིམས་གནོན་སོགས་ཞོལ་པ་ལས་ཁུངས་དང་། སྣང་རྩེ་ཤག་ནས་བྱེད་སྲོལ་ཡོད། ཞོལ་ལས་ཁུངས་དེ་བཞིན་རྩེ་ཕོ་བྲང་ཆེན་པོའི་མདུན་འདབས་སུ་ཆགས་པས་དེ་ལྟར་བརྗོད་པ་དང་། ཐོག་མར་ཞོལ་ལྕགས་རི་ཕྱི་ནང་གི་ཁྲིམས་འདོམས་བྱེད་པོ་མི་སྣ་ཁ་ཤས་ལས་མེད་རུང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༦༧༥ སྡེ་སྲིད་བཞི་པ་རྣམ་གྲྭ་བློ་བཟང་སྦྱིན་པས་ཞོལ་ལས་ཁུངས་བཙུགས་པ་དེས། ལྷ་སའི་གླིང་སྐོར་ཕྱི་དང་ཞོལ་འོག་རྫོང་གཞི་བཅོ་བརྒྱད་ཅེས་ཚལ། ཆོས་ལུང་། བདེ་ཆེན་རྫོང་། འབྲོམ་ཐོད་གཞིས་ཀ སྣེའུ་རྫོང་། རྣམ་རྒྱལ་སྒང་གཞིས་ཀ ཤེལ་གྲོང་གཞིས་ཀ སྦྲགས་གཞིས་ཀ ཕྲེང་སྒོ་གཞིས་ཀ ལུམ་པ་ས་ཚིགས འཇང་གཞིས་ཀ གནམ། གདོང་དཀར་རྫོང་། སྙེ་ཐང་གསེར་ཁང་གཞིས་ཀ གླང་རུ་གཞིས་ཀ དོག་སྡེ་ལྷོ་མོས་གཞིས་ཀ། གྲྭ་བཞི་གཞིས་ཀ།འབྲས་བུ་གླིང་ཀ་(ཕ་ལྷའི་ཡིན།) བཅས་ཀྱི་ཁྲལ་བསྡུ་ཁྲིམས་གནོན་དང་། གྱོད་དོན་ཆེ་རིགས་བཀའ་ཤག་ལ་སྙན་སེང་ཞུ་དགོས་པ་ལས། དེ་མིན་རང་ཁོངས་ནས་ཐག་གཅོད་བྱེད་སྲོལ་ཡོད།

དེ་གར་དོ་དམ་པ་རིམ་པ་ལྔ་པའི་ལས་ཚན་སེར་མོ་བ་གཅིག་དང་། སྐྱ་བོ་གཉིས་ཡོད་ཐོག་སྐབས་རེ་ལས་འཕར་བསྐོ་སྲོལ་ཡོད་པ་དང་། མཚམས་རེ་ཞོལ་པར་རིམ་པ་བཞི་དང་ཛ་ཐའི་གོ་གནས་ཡོད་པའང་ཁ་ཤས་བྱུང་། དོ་དམ་པ་ཚོར་གཞུང་ཡིག་ནང་“ཞོལ་གཉེར་”ཞེས་འཁོད་པ་དང་། མང་ཚོགས་ཀྱིས་སྡེ་པ་ཞོལ་པ་ཞེས་འབོད། དེ་མིན་ལས་བྱ་ཡོང་བཞེས་ཁང་གཉེར་(ཡོང་ཁང་ཟེར་)མི་གཅིག ཞོལ་དྲུང་མི་ཉི་ཤུ་སྐོར། དེའི་འོག་ནང་གཟན་མི་ཉི་ཤུ་རྩ་ལྔ་ཡོད་པ་བཅས་ལ་ཞོལ་པ་ངོ་ལས་ཟེར། དེ་རྣམས་ནས་རྒྱུན་གཏན་ལས་ཁུངས་ཀྱི་ཡོང་འབབ་བསྡུ་གཏོང་ནར་མར་ཞུ་དགོས། ནང་གཟན་རྣམས་ནས་ཡོང་འབབ་བསྡུ་གཏོང་གཤོར་འཇལ་དང་། ནོར་བུ་གླིང་གར་བང་ཆེན་དུ་འགྲོ་རྒྱུ། ལས་ཁུངས་རང་ཁོངས་ཀྱི་གཏོང་འབྲུ་རྫོང་གཞིས་ཁག་ནས་འདྲེན་རྒྱུ་དང་། ཚྭ། སོལ་བ་སོགས་བསྡུ་བར་འགྲོ་རྒྱུ། བཙོན་པ་སྲུང་རྒྱུ། ཉེས་ཅན་པར་རྟ་ལྕག་གཞུ་རྒྱུ། ཞོ་སྟོན་སོགས་མཛད་སྒོ་ཁག་ལ་བདེ་འཇགས་ཚང་གཤང་ཞུ་རྒྱུ་སོགས་བྱེད་དགོས་པའི་འགོ་པ་ཡོང་ཁང་གིས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

དེ་བཞིན་ལས་ཁུངས་ཀྱི་སྟེང་ཤོད་སོགས་གད་པ་མི་བརྒྱད་ཡོད་པ་ཁུངས་སོ་སོའི་ས་ཁོངས་ལ་གད་བདར་གཙང་སྦྲ་བྱེད་རྒྱུས་མཚོན་ས་གགནས་སོ་སོར་མེ་རྐུན་སྲུང་ཆ་དབྱེད་དགོས། དེ་མིན་བཅུ་དཔོན་མི་བཞི་ཡོད་པ་རྣམས་ནས་ཞོལ་ལྕགས་རི་ཕྱི་ནང་དང་། ཞོལ་ཁོངས་ཉེ་འཁོར་མང་ཚོགས་གནས་ཡུལ་ཁག་ལ་བརྡ་གཏོང་སྐད་རྒྱག་བྱེད་དགོས་སོགས་ཡིན། ཞོལ་སྐོར་གཟིམ་པ་ཞེས་མི་བཅུ་གཉིས་དང་། ཞལ་ངོ་གཅིག་ཡོད་པ་ཚོས་ཉེ་སྐོར་རྫོང་གཞིས་ཁག་སོགས་ལ་ཞོལ་ལས་ཁུངས་ཀྱི་ཡི་གེ་དང་། དེ་བཞིན་རྩེ་ཤོད་ཁག་གི་ཡི་གེ་སྐྱེལ་རྒྱུ་སོགས་བྱེད་དགོས། ཞོལ་པ་ལས་ཁུངས་ནི་རྩེ་གསོལ་ཐབ་ཏུ་ལྗགས་སྨིན་རྒྱུ་འབྲུ་འབུལ་དམིགས་དང་། མཆོད་རྒྱུན་མི་ཕོགས་སོགས་གཏོང་གྲོན་ཆེ་བའི་རྒྱུ་འབྲུ་བསྡུ་གཏོང་དང་ཁྲིམས་གནོན་བྱེད་རྒྱུ་མ་ཟད། ལྷ་ས་སྐྱིད་ཆུའི་ཆུ་རགས་ལ་ཞིབ་གཤེར་ཉམས་གསོལ་ཆེ་ཆུང་གང་དགོས་བྱེད་རྒྱུའི་འགན་འཁུར་དང་། རྣམ་ཀུན་འཆར་འཕར་བྱེད་སྒོ་སྣེ་མང་ཡོད་པ་ཞིག་རེད།[21] ཅེས་གསལ།

སྣང་རྩེ་ཤག་ལས་ཁུངས་མ་བཙུགས་པའི་སྔ་རོལ་དུ་ལྷ་ས་དང་། ཞོལ་ཁུལ་གཉིས་ཀ་ཞོལ་པ་ལས་ཁུངས་ནས་དོ་དམ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་ཅེས་གསལ།[22] སྣང་རྩེ་ཤག་ནི་ཕྱི་ལོ་ ༡༦༧༩ ལོར་བཙུགས་ཤིང་ལྷ་ལྡན་གཙུག་ལག་ཁང་གི་བྱང་ངོས་སུ་ཡོད། དེའི་ཁྱབ་ཁོངས་ནི་ཤར་གླིང་སྐོར་ལམ་གྱི་ནུབ་ངོས་ནས། ལྷོ་གླིང་སྐོར་ལམ་གྱི་བྱང་རྒྱུད། ནུབ་གཡུ་ཐོག་ཟམ་པའི་ཕྱེད་ནས་ཐད་དྲངས་པའི་ཤར་ངོས། བྱང་གླིང་སྐོར་བྱང་ལམ་གྱི་ལྷོ་རྒྱུད་བཅས་ཀྱི་ནང་དུ་ཡོད་པའི་གྲོང་ཁུལ་རྣམས་ཡིན་ཞིང་། ཞེས་དང་། ཡང་ལྷ་ས་སྣང་ཤག་མི་དཔོན་ཁྱབ་ཁོངས་མི་སྡེའི་འགོ་པ་ཁག་ཉི་ཤུ་འདུག་པ་ནི། ཁ་ཆེ་འགོ་པ། ལ་དྭགས་འགོ་པ། ཝ་པགས་གླིང་ཤ་ཡོན། གཞུང་སོག་འགོ་པ། སྨར་མཛོ་གསང་གསུམ་འགོ་པ། རགས་རྒྱབ་ཨ་ཕ། སྙེ་མོ་ཡོན་བདག ཨེ་པ་ཡོན་བདག ཞོལ་འདོད་དཔལ་དོ་དམ་པ། ཟུར་འཕྱོངས་དབུ་ཆེན། བཟོ་སྒང་ཚན་པ། རྡོ་ཤིང་སྐྱིད་སྡུག་སྤྱི་འདོམ། ཞོལ་པ་རྟ་གཏོང་། ལྷ་ས་ཁུལ་ལྷ་མས་སྐྱིད་སྡུག མ་བྱན་སྐྱིད་སྡུག་གི་འགོ་པ། རྡོབ་རྡོབ་སྐྱིད་སྡུག་གི་འགོ་པ། ཞོལ་ཁང་ཡོན་བདག གླིང་ཁག་དང་རྨེ་རུ་བཞི་ལྕགས་གསུམ། འཇུ་གཞུང་འགོ་པ། གཞན་ཡང་ལྷ་ཁུལ་འདོད་མའི་ཁྲལ་འུལ་འདེད་ཁུངས་ཁང་ཡོད་ཁང་ཆུང་ཞེས་པའི་འབྲེལ་ཁོངས་འགན་ཁུར་བ་སོགས་ཡོད།[23]

ལས་ཁུངས་དེར་འགོ་འཛིན་མི་དཔོན་གཉིས་དང་། དྲུང་ཡིག་གཅིག གཉེར་པ་གཉིས། ཁང་གཉེར་གཅིག  སྐོར་སྲུང་དམག་སྒར་གྱི་བརྒྱ་དཔོན་གཅིག་དང་། དམག་མི་ཉིས་བརྒྱ་ལྷག་ཙམ། བཙོན་སྲུང་པ་གཅིག་བཅས་ཡོད་ཅིང་ལས་འགན་གཙོ་བོ་ནི། ལྷ་ས་གྲོང་ཁུལ་གྱི་ཁྲིམས་འདོམས་དང་། བདེ་འཇགས་དོ་དམ། ས་ཆ་ཁག་བགོས་ཀྱིས་བསྐོར་བྱང་རེ་ཡོད་པ་དང་། དེས་སོ་སོའི་ས་ཁོངས་སུ་གནས་ཚུལ་ཇི་བྱུང་དུས་ཐོག་ཏུ་སྙན་སེང་ཞུ་དགོས། ས་གནད་འགག་ཆེ་སར་སྐོར་སྲུང་རེ་ཉིན་མཚན་རྟག་སྡོད་ཀྱིས་སྐོར་གཡེང་བྱས་ཏེ་བདེ་འཇགས་དང་། གཙང་སྦྲར་བལྟ་བསྐུལ་བྱེད་རྒྱུ། མི་གསོད་སོགས་གྱོད་དོན་ཆེ་རིགས་མི་དཔོན་ནས་བཀའ་ཤག་ལ་དགོངས་སྐོར་སྙན་སེང་ཞུ་རྒྱུ་དང་། ཆུང་རིགས་དེ་ག་ནས་ཐག་གཅོད་གནང་དགོས་ལ། ལྷ་ས་གྲོང་ཁུལ་དུ་ཁང་པ་གསར་རྒྱག་བྱེད་དགོས་ཚེ་ལྷ་ས་གཉེར་ཚང་ལས་ཁུངས་སུ་སྙན་སེང་ཐོ་འགོད་བྱེད་དགོས།[24] ཅེས་གསལ།

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༩ ལོར་བོད་དུ་དུས་ངན་བྱུང་རྗེས་ཐོག་མར་ལྷ་ས་གྲོང་ཁུལ་དུ་ཕྱོགས་བཞིར་ཆུས་བཞི་དང་། ཆུས་སོ་སོའི་འོག་གྲོང་ལྷན་དང་ཤང་གི་སྲིད་དབང་བཙུགས་པ་རྗེས་སུ་ཆུས་བཞི་ཟླ་སྒྲིལ་གྱིས་ཁྲེང་ཀོན་ཆུས་སུ་བསྒྱུར་ཞིང་། ཁྲེང་ཀོན་ཆུས་ཀྱི་འོག་བར་སྐོར་དང་། སྐྱིད་རས། བདེ་སྐྱིད། བྲག་རི་ཁུག རྔ་ཆེན། ཚལ་གུང་ཐང་བཅས་དོན་གཅོད་ཁྲུའུ་དྲུག་དང་། དན་བག  ལྷ་ཀླུ། ཉན་བྲན། དོག་བདེ། གཙང་རལ། ལྕང་གྲོང། དཔལ་ལྡིང་། ཚལ་གུང་ཐང། ཚེ་ཆོག་གླིང་བཅས་ཤང་དགུ། གྲོང་ནང་གྲོང་ལྷན་བཅུ་གཉིས་བཅས་ལ་གཞི་རིམ་སྲིད་དབང་བཙུགས། ཕྱིས་སུ་བསྒྱུར་བཅོས་ཀྱིས་དེང་ཁྲེང་ཀོན་ཆུས་ཀྱི་འོག་ཏུ་ཉང་བྲན་དང་། དོག་བདེ། རྔ་ཆེན། ཚལ་གུང་ཐང་བཅས་ཤང་བཞི་དང་། ཤང་གི་འོག་གྲོང་ཚོའི་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་བསྡོམས་སུམ་ཅུ་སོ་དྲུག  སྐྱིད་རས་དང་། བར་སྐོར། རྗེ་འབུམ་སྒང། ཁྲོམ་གཟིགས་ཁང་། ཀུན་བདེ་གླིང་། གྲྭ་བཞི་བཅས་དོན་གཅོད་ཁྲུའུ་དྲུག   དོན་གཅོད་ཁྲུའུ་སོ་སོའི་འོག་ཏུ་ཡོད་པའི་གྲོང་མི་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་བསྡོམས་ཉི་ཤུ་རྩ་བཞི་བཅས་ཀྱི་གཞི་རིམ་སྲིད་དབང་སྒྲིག་གཞི་བཙུགས།[25]ཅེས་འཁོད།

ལྷ་སའི་ནང་རག་རྒྱབ་པ་ཞེས་པའི་མི་སེར་གྱི་སྡེ་ཚན་ཞིག་ཡོད་ཅིང་། ཁོ་ཚོ་ཚང་མའི་འཚོ་ཐབས་ནི་སློང་མོ་ཡིན། གཙང་རག་དང་དུར་སའི་འགྲམ་བཅས་སུ་གནས་སྡོད་བྱེད། ར་རྒྱབ་པ་ནི་ཕ་ཐོག་བུ་རྒྱུད་ནས་འཚོ་བ་དེ་རང་སྐྱེལ་ཞིང་། ཁོ་ཚོའི་ཚོགས་སྡེར་འགོ་དཔོན་གཙོ་བ་ ༢༠ ཙམ་ཡོད། ཁོ་ཚོའི་གོས་ལོག་གྱོན་སྟངས་དང་གཤིས་ཀ་སོགས་ཀྱང་སྤྱི་དང་མི་མཐུན་པ་དམིགས་བསལ་ཡིན།  ཁོ་ཚོས་གཞུང་འབྲེལ་དཔོན་པོ་ཚོས་བསྣམས་པའི་འབོག་ཐོ་ཡང་གྱོན་སྲོལ་ཡོད། རག་རྒྱབ་པའི་འགོ་གཙོ་ ༢༠ མ་ཡིན་པའི་གཞན་དག་ཚོའི་ཕྲུག་གུར་པི་གཏོང་པ་ཞེས་འབོད། རག་རྒྱབ་པའི་འགོ་གཙོ་ ༢༠ ལས་གང་རུང་ཚེ་མ་ཟིན་པ་སོགས་བྱུང་ཚེ། པི་གཏོང་པའི་ཁྲོད་ནས་གཅིག་ཚབ་ཏུ་བསྐོ་སྲོལ་ཡོད། སྤྱི་ཚོགས་སྟེང་གི་རྐུན་འཕྲོག་སོགས་མི་ངན་རྫབ་ཆེན་གྱི་རིགས་རག་རྒྱབ་པར་འཛིན་བཟུང་བྱ་ཆོག་པའི་དབང་ཚད་སྤྲད་ཡོད། གཞན་ཡང་། ཁོ་ཚོར་པི་གཏོང་པ་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་ཀྱི་བྱུང་ཁུངས་ནི་ཁོ་ཚོས་སློང་རྒྱག་སྐབས་པི་ཝང་བཏང་ནས་ཞབས་བྲོ་ཁྲབ་སྲོལ་ཡོད་པ་ལས་ཐོགས་ཀྱང་། ཕྱིས་པི་ཝང་གཏོང་བཞིན་སློང་རྒྱག་སྲོལ་མེད།

རག་རྒྱབ་པའི་ཡོང་སྒོ་གཙོ་བོ་ནི་སྨོན་ལམ་དང་ལྔ་མཆོད་སོགས་ཆོས་ལུགས་དང་ལོ་གསར་དང་གཉེན་སྟོན་སོགས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དུས་སྟོན་དག་ཡིན། དེ་འདྲའི་དུས་སྟོན་སྐབས་སུ་རག་རྒྱབ་པའི་ཨ་ཕ་ཉི་ཤུས་སྔོན་དང་ཨ་མ་ཉི་ཤུས་རྗེས་བྱས། དེ་བཞིན་པི་གཏོང་པ་བཅས་རིམ་བཞིན་མཛད་སྒོར་ཁག་ཏུ་ཡོང་ཞིང་། རག་རྒྱབ་པས་ཇི་ཙམ་བསླངས་པ་དེ་ཙམ་གྱི་གསོལ་རས་བསྩལ་དགོས། གསོལ་རས་སྒོར་མོ་དང་ཁ་བཏགས་སོགས་སྦྱིན་ཚར་རྗེས། ཁོ་ཚོས་ལྷ་རྒྱལ་འཐེན་ཞིང་བཀྲ་ཤིས་པའི་ཁ་གཡང་སྒྲོགས། གལ་ཏེ་གསོལ་རས་ཀྱི་འདོད་པ་ཚིམས་མིན་བྱུང་ཚེ་འཕར་མ་དགོས་པའི་རེ་བསྐུལ་བྱེད། དེ་དག་ལ་གསོལ་རས་འཕར་མ་ངེས་པར་དུ་སྦྱིན་དགོས་ཀྱང་། ཁོ་ཚོས་དུས་སྟོན་གྱི་ལུགས་སྲོལ་ལྟར་གཏུམ་སྤྱོད་དྲག་པོས་འཕར་མ་སློང་སྲོལ་མེད། གསོལ་རས་མང་ཉུང་ནི་ཨ་མ་ལ་ཨ་ཕ་ལ་སྦྱིན་པའི་ཕྱེད་དང་པི་གཏོང་པར་ཨ་མ་ལ་སྦྱིན་ཚད་ལས་ཕྱེད་ཙམ་སྦྱིན།

སྣག་ཤག་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་རག་རྒྱབ་པའི་འགོ་པ་བསྐོས་སྲོལ་དང་ཁོ་པར་ད་ཡས་ཞེས་པའི་མིང་ཐོབ་ཀྱང་སྤྲོད་ཅིང་། མི་ཚང་མས་ད་ཡས་ཀྱི་བཀའ་ལ་བརྩི་སྲུང་བྱེད་དགོས། དེ་བཞིན་རག་རྒྱབ་པས་ལྷ་སར་ཡོང་བའི་གནས་སྐོར་བ་ཚང་མའི་ལག་ནས་དངུལ་ཕྲན་བུ་བསྡུ་ཆོག་གི་ཡོད། ལྷ་སའི་སྤྲང་པོ་ཚང་མར་འགོ་གཙོ་ཡོད་ལ་ཁོ་ཚོ་རེ་འགའ་དབུས་གཙང་གི་ས་ཁུལ་ཁག་ཏུ་བསྐྱོད་ནས་སྤྲང་པོ་གཞན་དག་ཚོའི་ལག་ནས་ཁྲལ་དངུལ་བསྡུ་སྲོལ་ཡོད། རག་རྒྱབ་པའི་འགོ་གཙོ་འགའ་རེའི་ཁྲོད་ཕྱུག་བདག་དེ་འདྲའང་ཡོད། རག་རྒྱབ་ཚོ་རིགས་རུས་དམན་པར་བརྩི་སྲོལ་ཡོད་ཀྱང་། ཁོ་ཚོ་ཕལ་ཆེ་དུས་སྟོན་དང་དུས་ཆེན་ཁག་ལ་མ་གཏོགས་རྒྱུན་གཏན་སློང་རྒྱག་མཁན་མེད། སྣག་ཤག་ལས་ཁུངས་ནི་ལྷ་ས་ཁྲིམས་སྒྲིག་ལྟ་རྟོགས་ཁང་ཞིག་ཡིན་ལ། རག་རྒྱབ་པའང་ལས་ཁུངས་དེ་དང་ཐད་ཀར་འབྲེལ་བ་ཡོད། རག་རྒྱབ་པར་ཡོང་སྒོ་ཆེན་པོ་ཡོད་པ་བཞིན་གཞུང་གི་ཁྲལ་འབབ་ཀྱང་མཐོ་པོ་འཁྲི་སྒྲུབ་བྱེད་དགོས། ཁོང་ཚོས་སྨོན་ལམ་ཆེན་མོའི་གསོལ་ཇ་ཞལ་ལག་སོགས་བཟོ་བྱེད་ཀྱི་མི་ཤིང་ཚང་མ་འཐུས་ཚང་མཁོ་སྒྲུབ་དང་། ཚོགས་ཆེན་ཞལ་ངོ་དང་ལས་རོགས་ཚོའི་འཁྱེར་རྒྱུའི་དབྱུག་རིང་ཡང་འཚོལ་སྒྲུབ་ཀྱི་འབུལ་དགོས།

ལྷ་སར་སྨི་ ༨༠ ཙམ་ཡོད་པའི་དར་ཆེན་ཧ་ཅང་གི་ཆེན་པོ་གཉིས་ཡོད་ཅིང་། དར་ཆེན་དེ་གཉིས་ལོ་རེར་ཚར་གཉིས་རེར་བསྒྲེངས་འཛུགས་བྱ་རྒྱུའི་བྱ་བ་ཡོད་ཚད་རག་རྒྱབ་པས་སྒྲུབ། དར་ཆེན་སྐུ་བཞེངས་སྐབས་སུ་ལྷ་སའི་གཞུང་ཤོ་དང་སྒེར་ཤོ་གཉིས་ཀས་རག་རྒྱབ་པར་རང་ཁོངས་མི་སེར་འགའ་རེ་ལས་རོགས་སུ་གཏོང་དགོས། དར་ཆེན་སྐུ་བཞེངས་བྱ་རྒྱུར་མཚམས་རེ་ཉིན་གྲངས་ཤས་འགོར་ཞིང་། སྐུ་བཞེངས་ཇི་ཙམ་མགྱོགས་མིན་ལ་ལྟོས་པའི་བོད་མི་ཚོས་རྟེན་འབྲེལ་བཟང་ངན་རྩི་སྲོལ་ཡང་ཡོད། དེ་མིན་རག་རྒྱབ་པ་ཚོས་ལོ་རེར་དབྱར་ཁའི་རིང་ཚར་གཅིག་རིང་བར་སྐོར་་གཙོས་པའི་ལྷ་སའི་ཁོར་ཡུག་གི་བཙོག་ཆུ་འགྲོ་སའི་ཡུར་བ་གཙང་བཟོའི་ལས་འཁུར་ཡང་འཁྱེར་དགོས། དེ་ཡང་། རག་རྒྱབ་པའི་ལམ་སྟོན་འོག་གཙང་བཟོའི་དངོས་གཞིའི་ལས་ཀ་ཚང་མ་པི་གཏོང་པས་བྱེད། ཁོ་ཚོས་ལྷ་སར་ཡོད་པའི་མི་སེར་སྐྱོ་བོ་དང་སློང་མོ་སོགས་ཀྱི་ཞིང་སའང་ལྟ་རྟོག་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་འགན་འཁུར།

ལྷ་སར་དཀར་ཤར་ཆོས་སྐྱོང་ཞེས་པའི་སྐུ་རྟེན་ཞིག་ཡོད་ཅིང་། རག་རྒྱབ་པས་ཁོང་འཁྲབ་ཐོན་བྱེད་དགོས། ལོ་རེར་ཕྱི་ཟླ་བརྒྱད་པའི་ནང་དུ་རག་རྒྱབ་པས་ནོར་བུ་གླིང་ཁ་དང་། རྩེ་ཕོ་བྲང་། སེ་ར། དཀར་ཤར་ལྕོགས་བཅས་སུ་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་གར་འཁྲབ་དགོས་ཤིང་གར་འཆམ་དེར་མི་མགོ་ ༡༠༠ ཙམ་མཉམ་བཞུགས་བྱེད། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༡༠ ལོར་གཞུང་གིས་རག་རྒྱབ་པའི་ལམ་ལུགས་རྩ་མེད་དུ་བཟོས། དེའི་དགོས་པ་ནི་སློང་མོ་བའི་གྲངས་འབོར་རིམ་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བ་དང་། ཁྲལ་པའི་ཁྲོད་ནས་ཀྱང་ལས་གཡོལ་གྱིས་སློང་མོ་རྒྱག་རྒྱུར་དགའ་མཁན་མང་དུ་འགྲོ་བ་འགོག་བྱེད་དུ་ཡིན། ལོ་དེར་མི་སེར་གྱིས་མི་ཤིང་སོགས་དུས་ཐོག་དབོར་འདྲེན་མ་བྱས་པས། ལྷ་སའི་སྨོན་ལམ་ཆེན་མོར་དགེ་འདུན་པར་གསོལ་ཇ་འབུལ་རྒྱུ་སོགས་ཀྱི་ལས་དོན་ལ་དཀའ་ངལ་མི་ཉུང་བ་ཞིག་ཀྱང་འཕྲད། དེ་བཞིན་ལོ་རེར་དར་ཆེན་སྐུ་བཞེངས་སོགས་ལའང་དཀའ་ངལ་བྱུང་བས། ལོ་རྗེས་མ་དེ་རང་ལ་རག་རྒྱབ་པ་སླར་གསོ་གནང་།[26]

 

གཉིས་པ། ཁྲལ་འུ་ཁྲིམས་འགོ།

ལྷ་ས་ཁུལ་གྱི་ཞིང་གྲོང་ཁག་ཀྱང་བོད་ས་སྤྱི་དང་མཚུངས་པར་ས་ཁང་མི་གསུམ། རི་ཀླུང་སོགས་ཀྱི་བདག་དབང་ཚང་མ་གཞུང་སྒེར་ཆོས་གསུམ་ལ་ཡོད་སྟོབས་གཞུང་ཁྲལ་ལམ་ཕྱི་ཁྲལ་དང་། སོ་སོའི་དཔོན་ཁུངས་ནས་སྐུལ་བའི་ནང་ཁྲལ་འཇལ་དགོས། ས་ཁོངས་སོ་སོའི་ཁྲལ་རྟེན་ས་ཞིང་རྒྱ་ཁོན་ལ་གཞིགས་ནས་ཕྱི་ཁྲལ་དང་ནང་ཁྲལ་རྒྱུག་དགོས།  ༡༽ གཞུང་ཁྲལ་ལམ་ཕྱི་ཁྲལ། ལྷ་ས་ཁུལ་གྱི་ཁང་པ་ཁག་གཅིག་ལ་ཁང་ཡོད་ཁང་ཆུང་།[27] ཞེས་སོ་སོར་སྣང་རྩེ་ཤག་ལས་ཁུངས་ཀྱི་ཞུ་བྱའི་བཀའ་འབེབས་བརྡ་སྤྲོད་བྱེད་རྒྱུ་ཡོད་པར་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་གཙུག་ལག་ཁང་དང་། ཕོ་བྲང་ཡས་མས་སོགས་ལ་ཆིབས་སྒྱུར་སྐབས་རྒྱན་བཞིའི་གྱོན་པའི་སྟེང་འགོ་སྣམ་དམར་པོའི་ཁ་གྱོན་དང་། ཞྭ་འབོག་ཏོ། ལྷམ་འཇའ་ཆེན་མཚལ་ཀ་གྱོན་ཏེ་ཕེབས་བསུའི་སྦྲང་བན་ལ་བཅར་དགོས་པ་ཁྱོན་མི་ཉི་ཤུ་སྐོར་ཡོད་པ་རྣམས་དང་། འཇུ་ནང་ལ་འཁྲི་བའི་རྟ་དར་བ་ཞེས་ཆིབས་ཧྲིག་གི་མདུན་དུ་གོས་ཆེན་དཀར་པོའི་གྱོན་པ་དང་། ཞྭ་དཀར་འཇའ་ལ་ཏུང་ཆབ་དམར་པོ་ཅན་གྱོན། འཕྱར་དར་ཁྱེརན་ནས་རྟ་གཞོན་པོ་ཉུ་ཤུ་སྐོར་ཡོད་པ་རྣམས་ཁང་པའི་འཁྲི་ཆ་ལྟར་རེ་འགས་མི་དང་། རེས་འགས་གྱོན་ཆས། ལ་ལས་རྟ། ལ་ལས་སྒ་ཆས་སོགས་གཏོང་དགོས་ཀྱི་ཡོད། ཆིབས་སྒྱུར་ཆེན་མོའི་སྐབས་སྣང་རྩེ་ཤག་ལས་ཁུངས་སོགས་་ནས་དོ་དམ་དགོས་པ་བྲོ་པ་གཞས་མ་དང་། བྲོ་ཤོན། སྟག་སེང་འབྲོང་གསུམ། ལྷ་མོ་བཅས་བསྟར་སྒྲིག་གཟིགས་འབུལ་ཞུ་དགོས།  དཔོན་རིགས་དང་། དམག་དཔུང་གཞུང་དོན་དུ་ཕྱོགས་ཐོན་སྐབས་ལམ་ཡིག་ཞིར་བཟུང་རྟ་ཁལ་རྫོང་སྐྱེལ་ཡིན་ན་ལྷ་ཞོལ་རྟ་གཏོང་པ་ནས་གསུམ་ཆ་གསུམ་གཉིས་དང་། ས་ཚིགས་ཡིན་ཚེ་ལྷ་སའི་ཚོ་པ་གསུམ་ཆ་བགོས་ཀྱིས་གཏོང་སྲོལ་ཡོད།

ད་དུང་དོག་བདེའི་རྡོ་གཤག་པ་ཚོར་རྩེ་ཕོ་བྲང་གི་རྡོ་སྐས་ཀྱི་སོ་གཙབ་རྒྱུ་དང་། ལྷ་ཀླུ་སྐོར་པ་བར་གཞུང་གླིང་ཁག་གི་ཤིང་དང་། ནོར་ཐོད་གླིང་ཁ་ནས་སྨོན་ཚོགས་ཚོགས་ཤིང་གཅོད་བྲེག་བྱ་རྒྱུ། པོ་ཏཱ་ལའི་ཞོལ་གྱི་ལྕགས་རིའིའི་ཕྱི་ནང་ལ་སྡོད་མཁན་ཚོར་ཕོ་བྲང་པོ་ཏཱ་ལ་དང་། ནོར་བུ་གླིང་ག་སོགས་ཀྱི་སྐུ་དཀར་གསོལ་རྒྱུ་དང་། ལྗགས་གྲོ་ཞེས་རྩེ་གསོལ་ཐབ་ཀྱི་གྲོ་ཞིབ་འཐག་རྒྱུའི་གྲོ་གད་རྒྱག་རྒྱུ། དམིགས་བསལ་མཛད་སྒོ་ཆེ་ཁག་དང་། ཆིབས་སྒྱུར་ཆེན་མོའི་སྐབས་བྲོ་པ་གཞས་མ་གཏོང་རྒྱུ་སོགས་ཡོད།  འབྲས་བུ་གླིང་པ་ཚོར་ལོ་གསར་ཚེས་གཉིས་ཉིན་ཕོ་བྲང་པོ་ཏཱ་ལའི་ཚོམས་ཆེན་ནང་དང། ཚོགས་མཆོད་གསེར་སྦྲེང། དམིགས་བསལ་མཛད་སྒོ་ཆེ་ཀག་བཅས་ལ་མཆོད་སྤྲིན་སྣ་བརྒྱད་ཅེས་ལྷ་ཀླུ་དྲི་ཟ་སོགས་ཀྱི་ཚབ་མཚོན་འབག་ཆས་གྱོན་གདངས་དབྱངས་སྙན་པོས་བསྟོད་འབུལ་ཕྱག་རྒྱ་དང་བཅས་གཟིགས་འབུལ་ཞུ་བ་དང་། དེའི་འཁོར་ཨ་ཙ་ར་གཉིས་དང་། ཧ་ཕྲུག་གཉིས་བཅས་ཡོད།

ལས་རིགས་ཚོགས་པ་དང། ལག་ཁྲལ། ལྷ་སར་གཏན་སྡོད་ལག་སེས་བཟོ་པ་རྣམས་ལས་རིགས་དེ་དང་དེའི་ཚོགས་མ་ཞུགས་པྱིན་ལག་སེས་བྱེད་མི་ཆོག་ཅིང་། གལ་སྲིད་ལྐོག་ཏུ་ལག་ཤེས་བྱས་པ་སོགས་པ་སོ་སོས་ཤེས་ན་ཉེས་ཆད་ལྕི་པོ་གཏོང་གི་ཡོད། དེར་བརྟེན་ལག་ཤེས་མཁས་པ་གང་འདྲ་ཞིག་ཡིན་རུང་ཚོགས་པ་དེ་རང་གི་ནང་མ་ཞུགས་ན་ལག་རྩལ་འདོན་རྒྱུའི་གོ་སྐབས་མེད། ལས་རིགས་ཁག་གི་ཚོགས་པ་ཚོར་གཞུང་ཁྲལ་ཡང་ངེས་ཅན་རྒྱུག་དགོས་སྟབས་ཚོགས་པ་རེ་འགར་བོད་གཞུང་ནས་དོ་དམ་པ་བསྐོ་གཞག་བྱེད་པ་དང་། ལས་རིགས་སོ་སོའི་ཁོངས་ནས་ལག་རྩལ་དྲག་པ་རེ་འགར་ལས་ཚན་པ་དང་། དྲུང་གཏོགས་སོགས་ཀྱི་གོ་མིང་ཡོད་ལ། ཚོགས་པ་རང་ཁོངས་ནས་དབུ་ཆེན་དང་། དབུ་ཆུང་གི་ལས་གནས་ཀྱང་ཡོད་པ་དེ་ཚོའི་གཙོ་སྐྱོང་འོག་སྤྱི་མི་ཞེས་མི་གཉིས་གསུམ་རེ་དང་། རོགས་བྱེད་འགའ་ཤས་བསྐོ་འདེམ་བྱེད་སྲོལ་ཡོད། ལས་རིགས་ཀྱི་ཚོགས་པ་དེ་དག་ནི་ལྷ་བྲིས་སྤྱི་པ། རྡོ་བཟོ་སྤྱི་པ། ཟོན་རྒྱག་པ་(ལྷམ་བཟོ་)མ་བྱན་སྤྱི་པ་སོགས་ཡིན་པ་དེ་ཚོར་བོད་གཞུང་ནས་ལོ་ལྟར་འཆར་ཅན་དང་། དམིགས་བསལ་གྱི་ཁྲལ་སྣ་ཚོགས་ཡོད། ལྷ་ས་ཁུལ་དུ་ཆུ་ཉེན་ཆེ་སྐབས་དབྱར་དུས་སྐྱིད་ཆུའི་ཆུ་རགས་ཉམས་གསོ་དང་། བྱང་ངོས་བྱེ་རགས་ཀྱི་ཡུར་བུའི་བྱེ་མ་གཤང་རྒྱུ་སོགས་འཆར་ཅན་ཁྲལ་འཁྲི་གི་ཡོད་པ་ཕུད། དམིགས་བསལ་གྱི་གནས་ཚུལ་བྱུང་ན་དུ་བ་གནམ་གཏོང་ཞེས་ཐེམ་རེ་མི་རེ་འགྲོ་དགོས་སོགས་ཡོད།

སྒེར་ཁྲལ་ལམ་ནང་ཁྲལ་ནི། གྲོང་ཁྱེར་ཉེ་འགྲམ་གྱི་ཞིང་གྲོང་ཁག་གི་ཞིང་བྲན་ཚོས་བྲན་བདག་སོ་སོར་ནང་ཁྲལ་གཞིས་ཀ་དེ་གའི་ས་ཞིང་འདེབས་གཡོག་དང། སྟོན་བསྡུ་སོགས་བྱེད་གོས་པ་མ་ཟད། འུལ་ལག་སྣ་ཚོགས་རྒྱུག་དགོས་ཀྱི་ཡོད། གྲོང་ནང་སྡོད་མཁན་གྱི་མི་སེར་ཁང་པ་རང་བདག་མེད་མཁན་ཚོས་གཞུང་། སྒེར། ཆོས་གསུམ་གང་ཞིག་གི་ཁང་པར་བསྡད་ཡོད་ན་ཁང་བདག་ལ་ལོ་རའི་གདན་ཀྱི་ཁང་གླ་སྤྲོད་དགོས་པ་ཕུད། ལོ་ལྟར་ཁང་པར་ས་དཀར་གཏོང་བར་འགྲོ་རྒྱུ་དང་། རྒྱུན་གཏན་སྒོ་རྭ་དང་། སྒོ་འགྲམ་གྱི་ལམ་ཁར་གད་ཕྱིས་བྱེད་རྒྱུ་སོགས་ཀྱི་ཁྲལ་འཇལ་དགོས།[28] ཅེས་གསལ།

ལྷ་སའི་ནང་དུ་འཚེམ་པོའི་སྐྱིད་སྡུག་ཀྱང་ཡོད་པས། རྒྱུན་གཏན་གཞུང་འབྲེལ་གྱི་རྒྱན་གོས་སོགས་བཙེམ་བྱའི་རིགས་ཚང་མར་རྒྱགས་རང་འཁུར་གྱིས་ཁྲལ་སྐུལ་བྱེད། འོན་ཀྱང་། གཞུང་གི་དམིགས་བསལ་འཚེམ་པོའི་རིགས་ལ་འཚེམ་གླ་སྦྱིན། འཚེམ་པོའི་སྐྱིད་སྡུག་ནང་མེད་པའི་འཚེམ་པོ་བར་གླ་ཆ་མེད། དེ་དང་ལྷན་འཚེམ་པོའི་སྐྱིད་སྡུག་གིས་དགོན་གཞིས་དང་སྒེར་ཁོངས་ཀྱི་འཚེམ་པོ་བ་ཚོར་བོགས་མ་ལེན་ཞིང་། དེའི་སྐབས་སྒེར་དང་ཕྱིའི་ལས་ཀ་གཉེར་མི་ཆོག ལྷ་སའི་འཚེམ་པོའི་སྐྱིད་སྡུག་གིས་ལྷ་ས་ལས་གཞན་པའི་ཕྱིའི་འཚེམ་པོ་བར་བོགས་མ་སྤྲོད་སྲོལ་མེད། རྫོང་གཞིས་ཚང་མའི་མངའ་ཞབས་སུ་འཚེམ་པོའི་སྐྱིད་སྡུག་རེ་ཡོད་ཅིང་། འཚེམ་པོ་བ་དེ་རྣམས་ཀྱི་རྫོང་འཚེམ་བཟོའི་ལས་འཁུར་ཡོངས་རྫོགས་འཁྱེར་དགོས། རྒྱུན་གཏན་གྱི་འཚེམ་གླ་ནི་ཉུང་ངུ་ཞིག་ལས་མེད། གཞུང་ལ་འཚེམ་བཟོ་བ་མང་པོ་དགོས་ཚེ་སྒེར་པ་འཚེམ་པོ་བའི་རིགས་ཀྱང་གླ་ཞིང་། ཁོ་ཚོར་དུས་ཡུན་ལ་ལྟོས་པའི་གླ་རྔན་ཕྲན་བུ་སྤྲོད་སྲོལ་མཆིས།

ཆང་དང་ཨ་རག་གཉིས་ལ་ལྷ་ས་དང་ཞོལ་གྱི་རྒྱ་རྒྱུད་དུ་ཁྲལ་བསྡུ་སྲོལ་ཡོད། འོན་ཀྱང་། ཆལ་ཁྲལ་ནི་བོད་རང་གིས་བཟོོས་པའི་ཆང་རག་ལས་ཕྱིར་འདྲེན་བྱས་པའི་ཆང་རག་གི་རིགས་ལ་ཁྲལ་མི་བསྡུ། ལྷ་ས་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་མཐའ་འཁོར་དང་དེ་མིན་རྫོང་སྒོ་ཁག་ཏུ་ཆང་ཁྲལ་མེད། ལྷ་ས་རྒྱ་རྒྱུད་དུ་ཆང་མ་༢༠༠སྐོར་དང་ཞོལ་ཁུལ་དུ་ཆང་མ་༣༠ཙམ་ཡོད་ཅིང་། ཆང་མ་དེ་དག་གིས་གཞུང་ལ་ཡོང་འབབ་ནས་དངུལ་སྲང་གསུམ་ཁྲལ་འཇལ་ཞུ་དགོས། དེ་ལྟར་ཁྲལ་འཇལ་མ་ཞུས་ཚེ་ཆང་ཚོང་རྒྱག་མི་ཆོག ལྷ་ས་ཁུལ་དུ་ཤ་ཚོང་རྒྱག་མཁན་སྣ་ཚོགས་ཤིག་ཀྱང་ཡོད། གཡག་ཤ་ཚོང་མཁན་མང་ཆེ་བ་རྒྱ་ཁ་ཆེ་དང་། ར་ལུག་གི་ཤ་ནི་ལྷ་སར་གཏན་སྡོད་བྱེད་མཁན་བྱང་འབྲོག་གི་རིགས་ཡིན། ཤ་ཚོང་ཚོགས་པ་གཉིས་དེས་གཞུང་ལ་རྒྱུན་ལྡན་གྱི་དགོས་མཁོའི་རིགས་མཁོ་སྒྲུབ་བྱེད། ཤ་རིན་ནི་ཁྲོམ་རའི་གོང་ཚད་དང་གཅིག་མཚུངས་ལེན། ནོར་ལུག་གི་ཀོ་བ་ཀོ་ཁང་ལ་བཙོང་དགོས་ཤིང་། ཀོ་ཁང་གིས་རྒྱུན་གཏན་ཁྲོམ་རའི་གོང་ཚད་ལས་བཅུ་ཆ་གཅིག་བཅག་ནས་ཉོ། ལོ་ལྔ་རེ་མཚམས་ནས་བོད་ཟླ་བཞི་པར་ཀོ་གསར་པ་བསྐོ་འཇོག་བྱེད་ཅིང་། ཟླ་དེའི་རིང་ཤ་སྐམ་པོ་བཟའ་བ་ལས་དམར་པོའི་རིགས་ཉོ་ཚོང་བྱེད་མི་ཆོག[29]

ཁང་ཁྲལ།

བོད་སྟོད་སྨད་གཉིས་སུ་ཁང་ཁྲལ་བསྡུ་སྲོལ་མེད་ཀྱང་། ལྷ་ས་དང་ཞོལ་ཉེ་འཁོར་གྱི་ཁང་ཁྱིམ་དག་ལ་ཁང་ཁྲལ་སྤྲོད་དགོས་པ་ཡིན། ལྷ་སའི་གླིང་འཁོར་གཡས་གཡོན་དུ་ཆགས་པའི་ཁང་པའི་ཁང་ཁྲལ་ནི། ས་ཁྱོན་ཆེ་ཆུང་ལ་ལྟོས་པའི་གདོན་རྐང་བཞིན་སྒྲུབ་དགོས། གླིང་འཁོར་དུ་གཞུང་ཚོ་ ༢༠ དང་སྒེར་ཚོ་ ༣ ཡོད་ཅིང་། བཅུ་དཔོན་གཅིག་གི་འོག་ཏུ་དུད་ ༣༠༠ དང་སྒེར་ཚོ་གཅིག་ལ་དུད་ ༥༠༠ སྐོར་ཡོད། དུད་ ༡༠ ལ་ཁང་ཆུང་ཞེས་འབོད་ཅིང་ཁང་ཆུང་ ༤ ལ་ཁང་ཡོད་ཅེས་ཟེར། ཁང་ཡོད་ལ་བཅུ་དཔོན་དང་ཚོ་དཔོན་རེ་བསྐོ། ཁོ་ཚོས་གཞུང་གི་ལམ་ཡིག་གཞིར་བཟུང་སྐྱེལ་འདྲེན་གྱི་འུ་ལག་སུམ་ཆ་གཅིག་རྒྱུག་དགོས་ཤིང་། དེ་འཕྲོས་སུམ་ཆ་གཉིས་ཞོལ་པ་རྟ་གཏོང་པ་ཞེས་ཞལ་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ཐད་ཀའི་འཛིན་སྐྱོངས་འོག་ཏུ་ཡོད་པའི་ལྷ་སའི་ཉེ་འཁོར་གྱི་རྫོང་ཁག་བཅོ་བརྒྱད་ལ་འཁྲི་བ་ཡིན། སྤྱིར་ལྷ་སའི་ལོ་རེར་ཆ་སྙོམས་ཁང་ཁྲལ་ནི་བཞོན་རྟ་གྲངས་ ༥ དང་དངོས་ཟོག་དབོར་འདྲེན་གྱི་སེམས་ཅན་ ༤༠ འུ་ལག་ཏུ་བསྐུལ་དགོས། ལོ་མཇུག་གི་རྩིས་ཞིབ་སྐབས་ཁང་ཁྲལ་མགོ་མ་ཐུག་པའི་རིགས་དངུལ་སྨར་སྤྲད་ནས་འཇལ་ནའང་འཐུས།

གཞུང་གི་ཁང་པ་མི་ཉུང་བ་ཞིག་ལ་འུ་ལག་སོགས་ཀྱི་ཁྲལ་མི་འཁྲི། ཁང་པ་དེ་དག་ནི་ཁ་ཆེ། བལ་པོ། དེ་བཞིན་བོད་མི་ཉུང་ཤས་བཅས་ལ་ཁང་གླར་གཏོང་ཆེད་དུ་ཡིན། ཁང་པ་དེ་དག་ནི་ལོ་རེར་ཁང་པོ་དོ་བདག་ལ་དངུལ་སྨར་དང་ཅ་དངོས་ཀྱིས་ཁང་གླ་འཇལ་ན་འགྲིག གཞན་ཡང་། སྨོན་ལམ་ཆེན་མོ་ཉིན་ཤུ་དང་ཚོགས་མཆོད་ཉིན་བཅུའི་རིང་ལྷ་ས་ཁྱོན་ཡོངས་ཀྱི་ཁྲིམས་གནོན་སོགས་འཛིན་སྐྱོང་དབང་ཆ་འབྲས་སྤུངས་དགོན་གྱི་ཚོགས་ཆེན་ཞང་ངོ་གཉིས་ལ་རྩི་སྤྲོད་བྱེད། དུས་ཆེན་དེའི་སྐབས་སུ་ཚོགས་ཆེན་ཞང་ངོ་དབང་ཤུགས་ཤིན་ཏུ་ཆེ་ཞིང་། ཁྱིམ་གྱི་སྒོ་ཟོག་ཁྱི་ཡན་ཆད་ནས་ཞང་ངོར་འབུལ་ཚན་དང་བཅས་དགོངས་འཁྲོལ་ཞུ་དགོས། གླིང་འཁོར་ཕྱི་རོལ་དུ་ཆགས་པའི་ཁང་པ་དག་ལ་སྐྱེལ་འདྲེན་འུ་ལག་གི་ཁྲལ་མེད་ཅིང་། ཞལ་ངོའི་ཁྲིམས་ཀྱི་མངའ་འོག་ཀྱང་མིན། ཁང་ཁྱིམ་དེ་དག་གིས་ཁང་དོད་དུ་ས་ཁྱོན་ལ་གཞིགས་པའི་དངུལ་ཕྲན་བུ་ཞིག་རྩེ་རྣམ་སྲས་གན་མཛོད་འབུལ་བ་ལས། གཞན་པའི་ཁྲལ་སྒྲུབ་ཀྱི་རིགས་སྒྲུབ་དགོས་པ་གང་ཡང་མེད།

ལྷ་ས་ཞོལ་གྱི་ཁང་ཁྲལ་ནི་གཞན་དག་ལས་ཅུང་ཆེ་བ་ཡོད་ཅིང་། དུད། ཁང་ཆུང་། ཁང་ཡོད་བཅས་ཀྱི་བརྩི་ཚུལ་ནི་གཅིག་མཚུངས་ཡིན། ལྷ་ཞོལ་གྱི་ཁང་པའི་ཁང་ཁྲལ་ནི། ཁོ་ཚོས་ལོ་ལྟར་པོ་ཏ་ལ་དང་ནོར་བུ་གླིང་ཀ གཙུག་ལག་ཁང་བཅས་གཞུང་འབྲེལ་གྱི་ཁང་པ་རྣམས་ལ་ས་དཀར་གཏོང་སྐབས། ལོ་ལྟར་ས་དཀར་ནི་ཕྱི་ཟླ་༡༠པའི་ནང་གཏོང་ཞིང་དུས་ཡུན་ཟླ་གཅིག་དང་ཕྱེད་ཙམ་འགོར། དཀར་རྩི་གཏོང་བའི་སྐབས་སུ་པོ་ཏ་ལའི་དབུ་རྩེའི་ལྕོག་དང་ཟུར་ལ་ས་དཀར་ཧ་ཅང་གི་དཀའ་ཁག་དང་ཉེན་ཁ་ཆེ། ས་དཀར་གཏོང་མཁན་ཡང་ཉམས་མྱོང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་རིགས་གླ་ཆ་མཐོ་པོ་སྤྲད་ནས་གླ་དགོས། དཀར་རྩི་གཏོང་བའི་ཁྲལ་གྱི་སྟེང་དུ་གཞུང་འབྲེལ་གྲོ་ཞིབ་བཟོ་ཆེད་ཀྱི་གྲོ་རིགས་གཙང་བཟོའི་ལས་འཁུར་ཡང་འཁྲི།

ལྷ་སར་གཏན་སྡོད་བྱེད་མཁན་ཀསྨྲིའི་ཁ་ཆེ་ཚོའི་ཆེད་དུ་ལྷ་ཁང་གཉིས་དང་དུར་ས་གཅིག་གཞུང་གིས་མཁོ་སྤྲོད་གནང་ཡོད། ཁ་ཆེ་ཚོར་དག་པའི་ས་ཆར་ཁྲལ་སྒྲུབ་བྱེད་མི་དགོས་ཀྱང་། ཁོ་ཚོའི་ཁང་པར་བོད་མི་སྤྱི་ཚུངས་ལྟར་གྱི་ཁང་ཁྲལ་ཐོབ་པ་ཡིན། རྒྱ་གར་གཞུང་ཚབ་ནི་བསྟན་རྒྱས་གླིང་དུ་ཁང་གླ་གཡར་ནས་ཆགས་ཡོད་ཅིང་། བལ་པོ་དང་འབྲུག་གཉིས་བོད་གཞུང་རང་གིས་ཁང་པའི་མཐུན་རྐྱེན་སྦྱར་གནང་ཡོད།

 

དཔྱད་གཞིའི་ལུང་ཁུངས་ཡིག་ཆ།

[1] ལྷ་སའི་གནའ་ཤུལ་ལོ་རྒྱུས་པདྨའི་དགའ་ཚལ་ཞེས་བྱ་བཞུགས་སོ། བསམ་ཤོད་ཀྱིས་སྒྲིག། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༠ ཤོག ༡།

[2] ཐུབ་བསྟན་ཕུན་ཚོགས། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྤྱི་དོན་པདྨ་རཱ་གོའི་ལྡེ་མིག  སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།  ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༦། ཤོག ༡༣༥།

[3] བཀའ་ཆེམས་ཀ་ཁོལ་མ། ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༩། ཤོག།༡༢༤།

[4] གྲོང་ཁྱེར་ལྷ་སའི་ལོ་རྒྱུས་རིག་གནས། དེབ་དྲུག་པ། གྲོང་ཁྱེར་ལྷ་སའི་སྲིད་གྲོས། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༨། ཤོག ༤།

[5] ཐུབ་བསྟན་ཕུན་ཚོགས། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྤྱི་དོན་པདྨ་རཱ་གོའི་ལྡེ་མིག  སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༦། ཤོག ༡༣༥།

[6] བཀའ་ཆེམས་ཀ་ཁོལ་མ། ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༩ ཤོག། ༡༢༤།

[7] བཀའ་ཆེམས་ཀ་ཁོལ་མ། ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༩ ཤོག ༣༡༡།

[8] འབྲི་གུང་ཆེ་ཚང་རིན་པོ་ཆེ། བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས། སྲོང་བཙན་དཔེ་མཛོད་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༠། ཤོག ༣༧༤།

[9] ཁ་སྒང་བཀྲ་ཤིས་ཚེ་རིང་སོགས། བོད་ཀྱི་ཡིག་རྙིང་ཞིབ་འཇུག མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༣། ཤོག ༥༡།

[10] ཆོས་འཕེལ། ལྷ་ས་ཁུལ་གྱི་གནས་ཡིག  མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༩། ཤོག ༢།

[11] བཀའ་ཆེམས་ཀ་ཁོལ་མ། ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༩ ཤོག ༡༢༤།

[12] གྲོང་ཁྱེར་ལྷ་སའི་ལོ་རྒྱུས་རིག་གནས། དེབ་དྲུག་པ། གྲོང་ཁྱེར་ལྷ་སའི་སྲིད་གྲོས། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༨། ཤོག ༤།

[13] ཆོས་འཕེལ། ལྷ་ས་ཁུལ་གྱི་གནས་ཡིག མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༩། ཤོག ༢།

[14] ཡུལ་ཕྱོགས་སོ་སོའི་གསར་འགྱུར་མེ་ལོང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༣༧།༦།༤ ཉིན།

[15] འབྲི་གུང་སྐྱབས་མགོན་ཆེ་ཚང་། ཏུན་ཧོང་བོད་ཀྱི་ཡིག་རྙིང་ལས་བྱུང་བའི་བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས། སྲོང་བཙན་དཔེ་མཛོད། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༠། ཤོག ༣༦།

[16] བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རིག་གནས་དཔྱད་གཞིའི་རྒྱུ་ཆ་བདམས་བསྒྲིགས། འདོན་ ༡༣། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༡། ཤོག ༦༠།

[17] རྒྱལ་རྩེ་དབང་འདུས་ཚེ་རིང་། མེས་པོའི་ཞལ་རྒྱུན་ཕྱོགས་བསྡུས། ངག་རྒྱུན་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཕྲེང་ ༤༠། བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༦། ཤོག ༡༥༠།

[18] བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རིག་གནས་དཔྱད་གཞིའི་རྒྱུ་ཆ་བདམས་བསྒྲིགས། འདོན་ ༡༣། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༡། ཤོག ༥༦།

[19] རྒྱལ་རྩེ་དབང་འདུས་ཚེ་རིང་། མེས་པོའི་ཞལ་རྒྱུན་ཕྱོགས་བསྡུས། ངག་རྒྱུན་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཕྲེང་ ༤༠། བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༦། ཤོག ༡༤༩།

[20] རྒྱལ་རྩེ་དབང་འདུས་ཚེ་རིང་། མེས་པོའི་ཞལ་རྒྱུན་ཕྱོགས་བསྡུས། ངག་རྒྱུན་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཕྲེང་ ༤༠། བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༦། ཤོག ༡༤༩།

[21] གྲོང་ཁྱེར་ལྷ་སའི་ལོ་རྒྱུས་རིག་གནས། དེབ་དྲུག་པ། གྲོང་ཁྱེར་ལྷ་སའི་སྲིད་གྲོས། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༨། ཤོག ༡༦༥།

[22] གྲོང་ཁྱེར་ལྷ་སའི་ལོ་རྒྱུས་རིག་གནས། དེབ་དྲུག་པ། གྲོང་ཁྱེར་ལྷ་སའི་སྲིད་གྲོས། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༨། ཤོག ༡༦༧།

[23] རྒྱལ་རྩེ་དབང་འདུས་ཚེ་རིང་། མེས་པོའི་ཞལ་རྒྱུན་ཕྱོགས་བསྡུས། ངག་རྒྱུན་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཕྲེང་ ༤༠། བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༦། ཤོག ༡༥༠།

[24] གྲོང་ཁྱེར་ལྷ་སའི་ལོ་རྒྱུས་རིག་གནས། དེབ་དྲུག་པ། གྲོང་ཁྱེར་ལྷ་སའི་སྲིད་གྲོས། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༨། ཤོག ༡༦༧།

[25] གྲོང་ཁྱེར་ལྷ་སའི་ལོ་རྒྱུས་རིག་གནས། དེབ་དྲུག་པ། གྲོང་ཁྱེར་ལྷ་སའི་སྲིད་གྲོས། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༨། ཤོག ༢༤༦།

[26] Surkhang Wangchen Gelek, ‘Government, Monastic and Private Taxation in Tibet, The Tibet Journal, An International Publication for the study of  Tibet Published , LTWA. Vol-XI, No. 1 Summer, 1986 Pages 38-41

[27] ཁང་ཡོད་ཁང་ཆུང་ཞེས་པའི་ཁང་རྙིང་དེ་དག་ནི་ལྷ་ས་གཙུག་ལག་ཁང་གི་མཐའ་སྐོར་དུ་ཁང་ཁྱིིམ་ཐོག་མར་ཆགས་པའི་གྲས་ཡིན་པ་རྒན་རབས་རྣམས་ཀྱི་གསུང་རྒྱུན་དུ་གྲགས།

[28] གྲོང་ཁྱེར་ལྷ་སའི་ལོ་རྒྱུས་རིག་གནས། དེབ་དྲུག་པ། གྲོང་ཁྱེར་ལྷ་སའི་སྲིད་གྲོས། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༨།  ཤོག་ ༡༧༤ ནས་ ༡༧༨།

[29] Surkhang Wangchen Gelek, ‘Government, Monastic and Private Taxation in Tibet, The Tibet Journal, An International Publication for the study of  Tibet Published , LTWA. Vol-XI, No. 1 Summer, 1986 Pages 38.

 

གཙང་ཕྲུག་སྟོབས་ལགས་ཀྱིས་གཙོ་འགན་བཞེས་ནས་བསྒྲིགས་པའི་དབུས་གཙང་ལོ་རྒྱུས་ཆེན་མོ་ལས་བཏུས།