དྭགས་ཀོང་སྤྱི་ཁྱབ།
གཅིག དྭགས་ཀོང་སྤྱི་ཁྱབ་གསར་འཛུགས་བྱེད་དོན་དང་དུས་སྐབས།
དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་གི་སྲིད་གཞུང་བརྙེས་པའི་ཐོག་མའི་དུས་རིམ་ནང་སྡེ་སྲིད་ཀྱི་ལམ་ལུགས་དང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༧༥༡ ནས་བཀའ་ཤག་གི་ལམ་ལུགས་བྱུང་བའི་རིང་། གཞི་རིམ་འཛིན་སྐྱོང་ཐད་དབུས་གཞུང་ནས་ཐད་སྐྱོང་རྫོང་གཞིས་ཁག་འཛིན་སྐྱོང་གནང་ལམ་ལས་ས་གནས་སྤྱི་ཁྱབ་ཀྱི་སྲིད་འཛིན་ལམ་ལུགས་ཤིག་མེད་རྐྱེན། རྫོང་དང་རྫོང་དབར་དང་གཞིས་ཀ་དང་གཞིས་ཀའི་དབར་གཅུན་འདོམས་བྱེད་དཀའ་བར་གྱུར་ཏེ།
རྟག་པར་ཁ་མཆུ་དང་། རྒྱག་རེས། གྱོད་དོན་འཁྲུག་ཟིང་རྒྱུན་མི་ཆད་པར་འོང་བཞིན་ཡོད་པས་ན། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༡༠ ཡས་མས་ཤིག་ནས་༸གོང་ས་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་གསུམ་པ་ཆེན་པོས་གཞུང་སྲིད་འཛིན་སྐྱོང་ལེགས་བཅོས་བྱེད་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད། མི་དམངས་ཀྱི་འཚོ་བའི་བདེ་སྡུག་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ལམ་ལུགས་དྲང་སྙོམས་ཡོང་སླད། སྔ་ཕྱིར་ལྷོ་སྤྱི་དང་། གཙང་སྤྱི། བྱང་སྤྱི། དྭགས་ཀོང་སྤྱི་ཁྱབ་བཅས་གསར་བཙུགས་མཛད་ཅིང་། སྤྱི་ཁྱབ་ཀྱི་མི་འགྲོ་དངོས་དེ་བཞིན་བཀའ་ཤག་ནས་༸གོང་ས་མཆོག་ལ་སྙན་སེང་ཆོག་མཆན་གྱི་ལམ་ནས་ཐད་ཀར་བསྐོ་བཞག་བྱེད་སྲོལ་མཆིས་མོད། རྗེས་སོར་སྐབས་འགའ་རེས་སྤྱི་ཁྱབ་ངོ་ཚབ་སྒྲིག་སྲོལ་གྱི་ལམ་ངན་ཡང་ཆགས་འདུག
རབས་བྱུང་བཅོ་ལྔ་པའི་མེ་སྦྲུལ་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༡༧ ལོར་ཀོང་པོ་སྤྱི་ཁྱབ་གསར་འཛུགས་གནང་ཞིང་།[1] སྤྱི་ཁྱབ་དེའི་མངའ་འོག་ཏུ་དྭགས་ཀོང་རྫོང་གཞིས་བརྒྱད་ཀྱི་དབང་རིས་མངའ། དེ་དག་ཀྱང་ནམ་རྒྱུན་དྭགས་ཀོང་རྫོང་གཞིས་ཁག་བརྒྱད་ཅེས། དྭགས་པོ་རྒྱ་ཚྭ་རྫོང་དང་། དྭགས་པོ་སྐུ་རྣམ་རྫོང་། དྭགས་པོ་སྐྱེམ་སྟོང་རྫོང་། དྭགས་པོ་སྣང་གཞིས་སྡོད། ཀོང་པོ་རྒྱ་མདའ་རྫོང་། ཀོང་པོ་ཇོ་མོ་རྫོང་། ཀོང་པོ་རྩེ་སྒང་རྫོང་། ཀོང་པོ་ཞོ་ཁ་གཞིས།[2] ཞེས་འཁོད་འདུག 《བོད་ལྗོངས་སྤྱི་བཤད།》ཅེས་པའི་ནང་། དྭགས་ཀོང་སྤྱི་ཁྱབ་ནི་དྭགས་པོ་ས་ཁུལ་དང་ཀོང་པོ་ས་ཁུལ་གྱི་སྤྱི་ཁྱབ་ཡིན་ཞིང་། དེ་སྔ་ས་གནས་དེར་ཀོང་པོ་སྤྱི་ཁྱབ་ལས་མེད་ཀྱང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༥ ལོའི་རྗེས་སུ་དེ་སྔའི་ཀོང་པོ་སྤྱི་ཁྱབ་ཅེས་པ་དྭགས་ཀོང་སྤྱི་ཁྱབ་ལ་མིང་བསྒྱུར་ནས་དྭགས་ཀོང་སྤྱི་ཁྱབ་བཙུགས།[3] ཞེས་འཁོད་འདུག དེ་ནི་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༤ ལོར་༸གོང་ས་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པ་ཆེན་པོས་དུས་བསྟུན་ལེགས་བཅོས་གནང་སྐབས། ཀོང་པོ་སྤྱི་ཁྱབ་དེ་བཞིན་དྭགས་ཀོང་སྤྱི་ཁྱབ་ཏུ་མིང་བསྒྱུར་མཛད་པ་ཞིག་རེད་འདུག[4]
སྤྱིར་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་དྭགས་ཀོང་གཅིག་ཏུ་སྒྲིལ་བའི་ལུགས་མང་ཞིང་། འབྲུག་པ་ཀུན་ལེགས་ཀྱི་ཁ་བཤགས་ལའང་། དྭགས་ཀོང་ཀླ་ཀློའི་ཡུལ་དུ་བདག་མ་སྐྱེ། ཞེས་ཤོད་རྒྱུན་ཡོད་ལ། ༸གོང་ས་སྐུ་ཕྲེང་བདུན་པའི་གོང་ཙམ་དུ་དྭགས་ཀོང་གཅིག་ཏུ་སྒྲིལ་ནས་སྡེ་པ་གཞུང་ལ་ངོ་ལོག་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད་ལ།[5] ཁ་རྒྱུན་དུའང་དྭགས་ཀོང་ཁ་འདྲིལ་ན་དབུས་གཙང་སྡེར་མི་ཆགས་ཞེས་ཟེར་སྲོལ་ཡང་མཆིས། དེ་མིན་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་གི་མཆིམས་ཞེས་པའི་ཡུལ་མིང་དེ་ཡང་། གནའ་དུས་དྭགས་ཀོང་གཉིས་ཀའི་ཡུལ་མིང་དུ་བརྗོད་པའི་སྐབས་བྱུང་འདུག་པ་ནི། བཙན་པོ་འབྲོ་སྙན་ལྡེ་རུས་དྭགས་པོའི་མཆིམས་བཟའ་ཀླུ་རྒྱལ་ཁབ་ཏུ་བཞེས།[6] ཞེས་དང་། ཀོང་པོ་མཆིམས་ཀྱི་ཡུལ།[7] ཞེས་དང་། དེང་ཡོངས་གྲགས་སུ་ཀོང་པོ་ང་ལ་ཞེས་པ་ལའང་གནའ་དུས་མཆིམས་ང་ལ།[8] ཞེས་དང་། དྭགས་ཀོང་གཉིས་ཀྱི་སོ་མཚམས་མཆིམས་ཡུལ་ང་ལ།[9] ཞེས་འབོད་པ་སོགས་མང་དུ་མཇལ་རྒྱུ་ཡོད།
དེ་ལྟར་མོད་ཀྱང་། བཀའ་ཟུར་བདེ་གྲོང་དབང་འདུད་རྡོ་རྗེ་ལགས་ཀྱི་སྐུ་ཚེའི་ལོ་རྒྱུས་《སྒེར་ཟུར་ཁང་གི་གཡོག་ནས་བོད་ཀྱི་བཀའ་བློན་ཁྲི་པ་བར་གྱི་ལོ་རྒྱུས་བཤད་པ།》ཞེས་པའི་ནང་། ཞོ་ཁ་གཞིས་སྡོད། རྩེ་ལྷ་སྒང་རྫོང་། ཇོ་རྫོང་རྫོང་སྡོད། རྒྱ་མདའ་རྫོང་། སྐུ་རྣམ་རྫོང་། སྐྱེམས་སྟོང་གཞིས་སོགས་ལྷོ་ཁ་སྤྱི་ཁྱབ་ཀྱི་མངའ་འོག་ཏུ་དྲངས་པའི་མཇུག་ཏུ། དེ་ནས་སྤྱི་ཁྱབ་ས་ཁུལ་རེ་ཟུང་ཟླ་བསྒྲིལ་དང་། འགའ་ཤས་གསར་འཛུགས་རྒྱས་བསྡུས་གནང་བའི་ཁོངས། དྭགས་ཀོང་སྤྱི་ཁྱབ་ཟུར་དུ་གསར་འཛུགས་གནང་བ་དེ་ནས་བཟུང་དྭགས་ཀོང་རྫོང་ཁག་གོང་གསལ་ཁོངས་ཟླ་སྒྲིལ་བ་རེད།[10] ཅེས་གསུངས། དེ་དག་གི་དཔྱད་ཁུངས་གང་ཡིན་གསལ་བར་མ་བསྟན་པས་བདེན་པར་མ་མཐོང་ཞིང་། དོན་ལ་དྭགས་པོའི་རྫོང་གཞིས་ཁག་ཚུད་པའི་ཀོང་སྤྱི་ནི་ ༡༩༡༧ ལོར་བཙུགས་པ་དང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༤ ལོར་ཀོང་སྤྱི་ཞེས་པ་དྭགས་ཀོང་སྤྱི་ཁྱབ་ཏུ་མིང་བསྒྱུར་གནང་བ་ཙམ་ལས་དོན་ལ་ཀོང་སྤྱི་རང་ཆགས་ཡིན་པ་དང་། དྭགས་ཀོང་སྤྱི་ཁྱབ་བཙུགས་ནས་ཀྱང་དྭགས་ཀོང་སྤྱི་ཁྱབ་ཀྱི་བསྡུས་མིང་ལ་ཀོང་སྤྱི་ཞེས་འབོད་ཅིང་སྤྱི་ཁྱབ་ཀྱི་སྲིད་འཛིན་ལྟེ་གནས་རྩེ་ལྷ་སྒང་རྫོང་དུ་ཆགས་ཡོད་འདུག
གཉིས་པ། དྭགས་ཀོང་སྤྱི་ཁྱབ་མངའ་འོག་གི་རྫོང་གཞིས།
སྤྱིར་རྫོང་གཞིས་ཁག་ལ་སྲིད་འཛིན་འགྱུར་བ་རིམ་པར་ཕྱིན་པས་འདྲེན་ལུགས་མི་འདྲ་བ་ཞིག་ཡོད་ཀྱང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༤ ལོར་དྭགས་ཀོང་སྤྱི་ཁྱབ་གསར་དུ་བཙུགས་གནང་བའི་སྐབས། དྭགས་ཀོང་སྤྱི་ཁྱབ་ཀྱི་མངའ་འོག་ཏུ་རྫོང་གཞིས་བཅུ་གཅིག་ཡོད་འདུག་པ།[11] དེ་དག་དེང་གི་རྫོང་ཁག་གང་གི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་མིན་གཤམ་གསལ་ལྟར་རོ།
| དེ་སྔའི་རྫོང་གཞིས། | ད་ལྟའི་རྫོང་། |
| རྒྱ་མདའ་རྫོང་། ཞོ་ཁ་རྫོང་། ཇོ་མོ་རྫོང་གི་ནུབ། | རྒྱ་མདའ་རྫོང་། |
| དེ་མོ་རྫོང་གི་ནུབ་དང་། ཇོ་མོ་རྫོང་གི་ཤར། རྩེ་ལྷ་སྒང་རྫོང་གི་ཤར་བྱང་། | ཉིང་ཁྲི་རྫོང་། |
| རྩེ་ལྷ་སྒང་རྫོང་གི་ལྷོ་དང་ནུབ། | སྨན་གླིང་རྫོང་། |
| སྣང་གཞིས། སྐུ་རབ་རྣམ་རྒྱལ་རྫོང་། སྐྱེམས་སྟོང་རྫོང་། | སྣང་རྫོང་།[12] |
| རྒྱ་ཚྭ་རྫོང་། ལྷ་གསོལ་གཞིས། ཆོས་འཁོར་རྒྱལ་ལམ་རྒྱལ་གཉེར་སྡོད། | རྒྱ་ཚྭ་རྫོང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༩ ནས་ལྷོ་ཁ་ཁུལ་དུ་བཞག |
གསུམ་པ། དྭགས་ཀོང་སྤྱི་ཁྱབ་ཀྱི་གྲུབ་ཆ་དང་སྤྱི་ཁྱབ་རིམ་བྱུང་།
དྭགས་ཀོང་སྤྱི་ཁྱབ་ཀྱི་འཛིན་སྐྱོང་གྲུབ་ཆ་ནི་སྤྱི་ཁྱབ་མི་གཅིག་གིས་སྣེ་འཁྲིད་འོག་ཏུ་ཕྱག་མཛོད། དྲུང་ཡིག འགག་པ། རྟ་གཡོག། ཐབ་གཡོག་བཅས་ཀྱི་གཞུང་འཛིན་ལས་ཀྱི་སྣེ་མོ་བ་ཐེག་པ་རིམ་འཛེགས་སུ་མཆིས་ཤིང་། སྤྱི་ཁྱབ་དེའི་མངའ་ཁོངས་སུ་ཀོང་པོ་རྒྱ་མདའ་དང་། རྩེ་ལྷ་སྒང་། ཇོ་མོ། སྐུ་རྣམ། རྒྱ་ཚ། གླང་(སྣང་མིན་ནམ་སྙམ་)རྫོང་ལ་སོགས་པའི་རྫོང་གཞིས་རྣམས་ཡོད།[13] ཅེས་གསུངས་པ་བདེན་ཞིང་། དེ་མིན་《བོད་ལྗོངས་ལྷོ་ཁ་སྤྱི་ཁྱབ་དང་། སྣེ་གདོང་། འཕྱོངས་རྒྱས་བཅས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ལོ་རྒྱུས་རྟོགས་ཞིབ་རྒྱུ་ཆ་ (西藏山南基巧和乃东琼结社会历史调查资料) 》ཞེས་པའི་ནང་། རྒྱ་ཚྭ་རྫོང་དང་། སྣང་རྫོང་།[14] སོགས་ལྷོ་སྤྱིའི་ཁོངས་སུ་ཡང་དྲངས་འདུག་པ་དག་ནི་ཆ་འཇོག་འོས་པའི་གནས་སུ་མི་སྣང་ངོ་། གང་ལྟར་ཡང་དྭགས་ཀོང་སྤྱི་ཁྱབ་ཀྱི་ལས་འགན་གཙོ་བོ་ནི་བཀའ་ཤག་ནས་བཀོད་རྒྱ་ནམ་འབྱོར་གྱི་ནང་དོན་རྣམས་བརྒྱུད་བསྒྲགས་བྱ་རྒྱུ། རྫོང་འགོ་ཁག་གིས་ཐག་གཅོད་མ་ཐུབ་པའི་གྱོད་དོན་ཁག་དྭགས་ཀོང་སྤྱི་ཁྱབ་ལ་གཏུགས་གཤེར་གྱིས་ཁྲིམས་གཅོད་བྱེད་སྒོ། ཁྲིམས་འགལ་རིགས་གཅུན་འདོམས་དང་། གཞུང་ཁྲལ་དུས་འབུལ། ཚོང་དོན་ལ་རྟོག་ཞིབ་དང་རྩོད་གླེང་བྱུང་ན་ཐག་གཅོད། མཐའ་མཚམས་ཀྱི་བདག་དབང་སྲུང་སྐྱོབ། ཆབ་འབངས་ཀྱི་བདེ་སྡུག་ལ་བལྟ་སྐྱོང་། དགོན་སྡེའི་འདུལ་ཁྲིམས་སྤྱི་འདོམས། གཤམ་འོག་དཔོན་རིགས་བསྐོ་འཐེན་བྱ་རྒྱུ་སོགས་ཡིན་ཡང་། གཞུང་དོན་གལ་གནད་ཆེ་རིགས་ཐོན་ཚེ་འཕྲལ་མར་བཀའ་ཤག་ལ་སྙན་སེང་ཞུ་དགོས་པ་ལས་ས་གནས་སྤྱི་ཁྱབ་རང་ངོས་ཀྱིས་ཐག་གཅོད་པའི་དབང་ཚད་མི་ལྡན་ནོ།།
བཞི་པ། དྭགས་ཀོང་སྤྱི་ཁྱབ་རིམ་པའི་མཚན་གཞུང་། (༡༩༥༥-༡༩༥༩)
| དྭགས་ཀོང་སྤྱི་ཁྱབ་ཨང་རིམ། | གནས་རིམ། | དྭགས་ཀོང་སྤྱི་ཁྱབ་ཀྱི་མཚན། |
| དང་པོ།
|
རིམ་བཞི། སེར་མོ། | |
| རིམ་བཞི། སྐྱ་བོ། | ||
| གཉིས་པ། | རིམ་བཞི། སེར་མོ། | |
| རིམ་བཞི། སྐྱ་བོ། | ||
| གསུམ་པ། | རིམ་བཞི། སེར་མོ། | |
| རིམ་བཞི། སྐྱ་བོ། | ||
| བཞི་པ། | རིམ་བཞི། སེར་མོ། | |
| རིམ་བཞི། སྐྱ་བོ། | ||
| ལྔ་པ། | རིམ་བཞི། སེར་མོ། | ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༨ ལོར་ཕུན་རབ་དགའ་ལྡན་གྱི་ཚབ་ཕུན་ཚོགས་དོན་གྲུབ་བཏང་འདུག |
| རིམ་བཞི། སྐྱ་བོ། |
དཔྱད་གཞིའི་ལུང་ཁུངས་ཡིག་ཆ།
[1] 加查县志.中国藏学出版.2005，pg 67.
[2] བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ལོ་རྒྱུས་དཔྱད་གཞིའི་རྒྱུ་ཆ་བདམས་བསྒྲིགས། འདོན་ཐེངས་བདུན་པ། བོད་ལྗོངས་དམག་ཁུལ་ཁང་པར་འདེབས་བཟོ་གྲྭ། ཕྱི་ལོ ༡༩༨༥། ཤོག ༦༧།
[3] བོད་ལྗོངས་སྤྱི་བཤད། སྟོད་ཆ། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༡། ཤོག ༡༧༠།
[4] 加查县志.中国藏学出版.2005，pg 67.
[5] འོལ་དགའ་བཞད་པའི་རྡོ་རྗེའི་རང་རྣམ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༩། ཤོག ༥༠༩།
[6] མཁས་པ་ལྡེའུ་མཛད་པའི་རྒྱ་བོད་ཀྱི་ཆོས་འབྱུང་རྒྱས་པ། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༧། ཤོག ༢༥༠།
[7] ངག་དབང་བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོ། དུ་གཱུ་ལའི་གོས་བཟང་།
[8] རྩེ་ལེ་སྣ་ཚོགས་རང་གྲོལ། སྙིགས་དུས་ཀྱི་བླ་མའི་གཟུགས་བརྙན་འཛིན་པ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཇི་ལྟར་བར་བརྗོད་པ་དྲང་པོའི་ས་བོན། དཔེ་རྙིང་བྲིས་མ། ཤོག ༡༠།
[9] རྩེ་ལེ་སྣ་ཚོགས་རང་གྲོལ། རྩེ་ལེ་གོང་འོག་གྲྭ་ཚང་དགོན་གསུམ་རྣམས་ཀྱི་བསྟན་པ་ཇི་ལྟར་བཙུགས་པའི་ལོ་རྒྱུས། དཔེ་རྙིང་བྲིས་མ། ཤོག བཅུ། བ།
[10] བཀའ་ཟུར་བདེ་གྲོང་དབང་འདུད་རྡོ་རྗེ། སྒེར་ཟུར་ཁང་གི་གཡོག་ནས་བོད་ཀྱི་བཀའ་བློན་ཁྲི་པ་བར་གྱི་ལོ་རྒྱུས་བཤད་པ།ངག་རྒྱུན་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཕྲེང་བརྒྱད་པ། བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང་། ཕྱི་ལོ ༡༩༩༩། ཤོག ༦༩།
[11] བོད་ལྗོངས་སྤྱི་བཤད། སྟོད་ཆ། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༡༩༩༡། ཤོག ༧༠།
[12] 武振华.西藏地名,中国藏学出版社,1995.北京.Pg 271.
[13] དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས། དུང་དཀར་ཚིག་མཛོད་ཆེན་མོ། ཤེས་རིག་པར་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༤། ཤོག ༡༡༠༤།
[14] 西藏山南基巧和乃东琼结社会历史调查资料，中国藏学出版社。1992.Pg 5.
དབུས་གཙང་ལོ་རྒྱུས་ཆེན་མོ་ལས་བཏུས་པའོ།།
