དབུས་གཙང་ལོ་རྒྱུས་ཆེན་མོ་ལས། ལྷོ་བྲག་རྫོང་གི་གཞི་རིམ་གནས་ལོ་རྒྱུས། རྫོང་གི་མིང་ཐོགས་ཚུལ་སོགས།

བརྒྱད་པ། ལྷོ་བྲག་རྫོང་།

ས་བཅད་དང་པོ། རྫོང་གི་གཞི་རིམ་གནས་ལོ་རྒྱུས།

ལེ་ཚན་དང་པོ། རྫོང་གི་མིང་ཐོགས་ཚུལ།

 

རྫོང་དེའི་མིང་ཐོགས་ཚུལ་ལ་ཁུལ་དེ་བཞིན་ཧི་མ་ལ་ཡའི་རི་རྒྱུད་ཀྱི་ལྷོ་འདབས་སུ་ཆགས་པས་དེ་ལྟར་ཐོགས་པའམ། ཡང་ན་ལྷོ་བྲག་ཅེས་པ་ནི་ཡར་ལྷ་ཤམ་བུའི་ལྷོ་ངོས་ཀྱི་བྲག་རི་ལ་ལྷོ་བྲག་ཅེས་ཐོགས་སམ། དེ་མིན་གུ་རུའི་གཏེར་ཆོས་གསོལ་འདེབས་སོགས་ལས། ལྷོ་ཕྱོགས་མོན་ཁའི་བྲག་ལ་སྐུ་རྗེས་བཞག སྐུ་ཚབ་གཏེར་ལྔ་བོད་ཀྱི་དོན་དུ་བཞུགས།[1]ཞེས་སོགས་ཀྱང་བྱུང་བ་ལྟར།

མོན་ཁའི་བྲག་དེ་བཞིན་དེང་ལྷ་བུ་ཆུ་ཚན་གྱི་བྲག་ལ་བཞུགས་པའི་མ་ཧཱ་གུ་རུའི་སྐུ་རྗེས་རང་བྱོན་དེ་ཡིན་པར་བཤད་ཅིང་། དེ་ལས་ཡུལ་མིང་ལྷོ་བྲག་ཅེས་ཐོགས་པར་འདོད།[2] གཞན་ཡང་། ཡུལ་འདིར་ལྷོ་བྲག་ཅེས་པའི་འབོད་རྒྱུན་དེ་སྤུར་བཙན་པོ་སྲོང་བཙན་སྐབས་ནས་ཡོད་པའི་ཐ་སྙད་གཅིག་ཡིན་འདུག་པ་ནི། 《ལྡེའུ་ཆོས་འབྱུང་།》ལས་དབུས་གཙང་རུ་བཞི་ལས་གཡོ་རུའི་སྟོང་སྡེའི་སྐོར་འཆད་སྐབས། དམྱལ་དང་ལྷོ་བྲག་གཉིས།[3] ཞེས་དང་། དམྱལ་ལྷོ་བྲག་གཉིས་སྙི་བའི་སྟོང་སྡེ་ལགས།[4] ཞེས་སོགས་བྱུང་ཞིང་། དེ་མཚུངས་ཡུལ་མིང་ལྷོ་བྲག་ཅེས་པ་ཡིག་ཐོག་ཏུ་འཁོད་སྔ་ཤོས་ཀྱང་ཆོས་འབྱུང་དེ་ཉིད་དུ་གསལ་བ་དེ་མིན་ནམ་སྙམ།

ད་ལྟའི་ལྷོ་བྲག་རྫོང་གནས་ཡུལ་ནི་དཀར་པོ་ཞེས་སྔོན་ལྷོ་བྲག་དོལ་བ་རྫོང་གི་ཞོལ་དུ་ཆགས་ཤིང་། བོད་གཞུང་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་པས་བོད་ལ་དབང་ལུང་བསྒྱུར་བའི་དུས་སྐབས་སུ། ལྷོ་བྲག་ཁུལ་དེར་དོ་བོ་རྫོང་དང་། སེང་གེ་རྫོང་། ལྷ་ཁང་གཞིས་སོགས་རྫོང་གཞིས་ཁག་གསུམ་ཡོད་མོད།[5] བོད་ལ་དུས་འགྱུར་བྱུང་བ་དང་བསྟུན་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༦༠ ལོར་གོང་གསལ་རྫོང་གཞིས་གསུམ་ཟླ་བསྒྲིལ་གྱིས་ལྷོ་བྲག་རྫོང་ཞེས་པ་བཙུགས། དེ་མིན་སྔ་དུས་ལྷོ་བྲག་གམ་ཡང་ན། དོལ་པ་རྫོང་དང་། སེང་རྫོང། ལྷ་ཁང་གཞིས་སོགས་འབོད་རྒྱུན་དུ་སྣང་ངོ་། ། དེ་དག་ལས་དོལ་པ་རྫོང་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་དེ་བཞིན་ཡིག་གེའི་སྒྲ་གདངས་ཟུར་ཆག་ནས་འབོད་པས། ཕྱིས་དེ་ལྟར་འབྲི་ཚུལ་བྱུང་ཞིག་ལས་ཡིག་འབྲུ་ངོ་མ་མདོ་རྫོང་ངམ་མིང་ཆ་ཚང་བར་མདོ་མཁར་རྫོང་ཞེས་པ་མིན་ནམ་སྙམ། རྒྱུ་མཚན་གང་ལགས་ཤེ་ན། ལྷོ་མདོ་མཁར་ལྷུན་གྲུབ་ཕོ་བྲང་ཞེས། གཏེར་སྟོན་རཏྣ་གླིང་པས་རྙིང་མ་རྒྱུད་འབུམ་མཛད་ཡུལ་གྱི་གདན་ས་དང་རག་ཁ་ཤ་ཁྱིམ་རྒྱུད་ཀྱི་གཞིས་ཀ་མཆིས་ཤིང་། ལྷག་པར་གདན་ས་དེ་ཉིད་སྔར་དར་རྒྱས་ཆེ་བར་གསུངས་བ་དང་།[6] དེ་བཞིན་མདོ་མཁར་ཞབས་དྲུང་ཚེ་རིང་དབང་རྒྱལ་ལྷོ་བྲག་མདོ་རྫོང་ནས་འཚར་ལོང་བྱུང་བ།[7]ཞེས་གསལ།

 

ལེ་ཚན་གཉིས་པ། རྫོང་གི་ས་བབ་ཆགས་ཚུལ།

ལྷོ་བྲག་རྫོང་ནི་བོད་ཀྱི་ལྷོ་ཕྱོགས་རི་བོ་ཧི་མ་ལ་ཡའི་ལྷོ་འདབས། གོ་ལའི་བྱང་གི་འཕྲེད་ཐིག་ཏུའུ་གྲངས་ ༢༧.༩༚〜༢༨.༥༚ དང་ཤར་གྱི་གཞུང་ཐིག་ཏུའུ་གྲངས་ ༩༠.༢༚〜༩༡.༥༚ བར་དུ་གནས། བོད་ནང་ཁུལ་ནས་བྱས་ན་རྫོང་དེ་ནི་བོད་ཁམས་ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་རི་ཐང་མཚེའུ་གཤོང་ས་ཧི་མ་ལ་ཡའི་རི་རྒྱུད་ཀྱི་ཁོངས་སུ་གཏོགས། ས་བབ་ཆགས་ཚུལ་ཐད་ནུབ་བྱང་མཐོ་ཞིང་ལྷོ་ཤར་དམའ་བ་དང་རྒྱ་མཚོའི་ངོས་ནས་སྨི་ ༦༠༠༠ ཡན་གྱི་རི་བོ་ ༦ ཡོད་ཅིང་། མཐོ་ཤོས་རྒྱ་མཚོའི་ངོས་ནས་སྨི་ ༧༥༣༨ དང་དམའ་ཤོས་རྒྱ་མཚོའི་ངོས་ནས་སྨི་ ༢༧༤༠  ཆ་སྙོམས་རྒྱ་མཚོའི་ངོས་ནས་སྨི་ ༣༨༢༠ ཡིན། ཁུལ་དེ་རྣམས་བོད་ལྷོ་ཕྱོགས་དྲོད་ཁུལ་ཕྱེད་ཐན་པའི་མཐོ་སྒང་དུས་རླུང་གནམ་གཤིས་ཁོངས་སུ་གཏོགས་ཤིང་། རྫོང་གི་ལྷོ་ཤར་ཕྱོགས་བར་གྲང་ཁུལ་ཕྱེད་བརླན་གཤེར་དང་བརླན་གཤེར་གནམ་གཤིས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་ལ། ནུབ་བྱང་ཕྱོགས་ནི་མཐོ་སྒང་དྲོད་ཁུལ་ཕྱེད་ཐན་པའི་དུས་རླུང་གནམ་གཤིས་ཀྱི་ཁོངས་གཏོགས་ཡིན།

རྫོང་དེའི་ལོ་རེའི་ཆ་སྙོམས་དྲོད་ཚད་ཀླད་ཀོར་འོག་གི་ ༢༚C‚ཡིན་ཞིང་། དང་པོའི་ཆ་སྙོམས་དྲོད་ཚད་ཀླད་ཀོར་འོག་གི་༡༠༚C‚དང་ཟླ་བདུན་པའི་ཆ་སྙོམས་དྲོད་ཚད་ ༨ ༚C‚ རེད།[8] ལོའི་ཉི་ཕོག་དུས་ཡུན་ཆུ་ཚོད་ ༢༨༠༠ དང་། ཆར་ཆུ་འབབ་ཚད་སྨི་ ༤༠༠ ཡིན་འདུག དེ་ཡང་། ཆར་ཆུ་འབབ་ཚད་མི་སྙོམས་བ་སྟེ་ལྷོ་ཤར་ཁུལ་དུ་ནུབ་བྱང་ཁུལ་ལས་མང་བ་དང་། ལོའི་སད་མེད་དུས་ཡུན་ཉིན་ ༡༠༠ ཡན་མན་དང་བོའི་ཁྱབ་ཚད་སྤྱི་ལེ་ངོས་གྲུ་བཞི་མ་ ༤༠༠། རང་བྱུང་གནོད་འཚེ་གཙོ་བོ་གངས་དང་། ཐན་པ། ཆུ་ལོག སད། སེར་བ་སོགས་ཡོད།[9]

 

ས་བཅད་གཉིས་པ། རྫོང་གི་ལོ་རྒྱུས།

ལེ་ཚན་དང་པོ། བོད་ཀྱི་སྲིད་འཛིན་འཕོ་འགྱུར་དང་ལྷོ་བྲག་རྫོང་།

ལྷོ་བྲག་ཁུལ་ནས་གདོད་མའི་གནའ་ཤུལ་གྱི་རིགས་ཇི་སྙེད་ཅིག་གསར་རྙེད་བྱུང་ཡོད་པ་དག་ལ། ཚན་རིག་རྟོག་ཞིབ་བྱས་འབྲས་སུ་ཕྱི་ལོའི་ཡར་སྔོན་གྱི་ལོ་ངོ་བརྒྱ་ཕྲག་དུ་མའི་སྔ་རོལ་གྱི་ཡར་ཐོག་རྡོ་ཆས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྐབས་ནས་འགྲོ་བ་མིའི་ཕ་མེས་མཚོ་སྡོད་བྱས་ཡོད་པ་ཙམ་མ་ཟད། ཤེས་རིག་གི་དཔལ་ཡོན་གྱི་ཆུ་ཚད་ཀྱང་གང་ཙམ་ཚད་མཐོར་གསོན་ཡོད་པ་ངེས་ཤེས་དྲོངས་ནུས་པ་ཡིན། ཁུལ་དེར་སྤུར་རྒྱལ་བཙན་པོའི་ཡར་སྔོན་དུ་རྒྱལ་ཕྲན་ཆེ་ཕྲ་སྣ་ཚོགས་ཀྱིས་དབང་བསྒྱུར་མཛད་མྱོང་། དེ་ཡང་《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན།》ལས། སྟག་རི་གཉན་གཟིགས་ཀྱིས་རྒྱལ་ཕྲན་བན་པོ་རྗེ་(གཡུ་ཡི་ཕྲེང་བའི་ནང་བན་པ་རྗེ་ཞེས་གསལ། ད་དུང་ཡི་གེའི་དག་སྡེབ་ལ་འབེན་པ་དང་། བེན་པ་སོགས་འདུག) ཞེས་པ་བཏུལ།[10] ཞེས་འཁོད་ཡོད་ཅིང་། བན་པོ་རྗེ་འམ་བན་པ་རྗེ་ཞེས་པ་དེ་ནི་དེང་ལྷོ་བྲག་རྫོང་ཁོངས་སུ་ཡོད་པའི་བན་པ་ཤང་གི་ཁུལ་རྣམས་ཡིན་པར་སྣང་ངོ་། དེ་ཡང་། 《ལེགས་བཤད་རིན་པོ་ཆེའི་གཏེར་མཛོད།》ལས། རྒྱལ་པོ་འདིའི་རིང་ལ་རྒྱལ་ཕྲན་བཅུ་གཉིས་མངའ་ཞབས་སུ་བསྡུས། དེར་ལྷོ་བྲག་གི་རྒྱལ་པོ་བང་བ་རྗེ་མངའ་རིས་སུ་མ་འདུས་པ་ལས་དམག་དང་བཅས་ཏེ་གཤེགས་པས། བོང་བ་རྗེས་སླར་རྒྱལ་པོ་སྟག་གོང་སྙན་གཟིགས་བཙོན་དུ་བཟུང་ནས་ཁྲི་མུན་དོང་དུ་བསྐྱུར།[11] ཞེས་བྱུང་ལ། གཡོ་རུའི་ཡུལ་ཚན་བཅུ་དྲུག་འདྲེན་སྐབས། 《ལྡེའུ་ཆོས་འབྱུང་།》ལས། བན་པ་ལ་གཅིག[12] ཅེས་བྱུང་བ་དང་། དེ་བཞིན་དེང་ལྷོ་བྲག་ཁུལ་དུ་ལྡེའུ་ཅུང་བྲག་བརྐོས་ཡི་གེ་བྱ་བ་ཞིག་དངོས་སུ་མཇལ་རྒྱུ་ཡོད་པ་དེས། གནའ་རབས་ཀྱི་དུས་སུ་ལྷོ་བྲག་ཁུལ་དུ་རྒྱལ་ཕྲན་སྟོབས་ཤུགས་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡོད་པར་སྣང་ངོ།[13] ཞེས་སོགས་བྱུང་བ་ལས། བོད་དུ་བཙན་པོའི་རྒྱལ་ཁབ་གཅིག་བསྒྲིལ་མ་བྱུང་བའི་ཡར་སྔོན་དུ་སྟོབས་འབྱོར་མངའ་ཐང་རྒྱས་པའི་རྒྱལ་ཕྲན་ཞིག་ཡོད་ཤེས་ཐུབ།

དུས་རབས་བདུན་པའི་ནང་སྤུར་རྒྱལ་བཙན་པོས་བོད་ལ་དབང་ལུང་བསྒྱུར་སྐབས། ལྷོ་བྲག་རྫོང་ཁུལ་རྣམས་དབུས་གཙང་རུ་བཞི་ལས་གཡོན་རུའི་མངའ་ཁོངས་ཡིན་པ་དང་།[14] ཅེས་བྱུང་ངོ་། བོད་སིལ་བུའི་དུས་སྐབས་སུ་ཁུལ་དེ་དག་ཏུ་བཙན་པའི་གདུང་དང་བློན་རྒྱུད་ཚོ་ཁག་གིས་ས་རིས་ཆ་བགོས་སིལ་འཐོར་གྱིས་དབང་ལུང་བསྒྱུར་ཡོད་པ་གོར་མ་ཆག གང་ལགས་ཤེ་ན། ལྷོ་བྲག་ཁུལ་དུ་བཟོ་བཀོད་སྒྱུ་རྩལ་ཕུལ་དུ་བྱུང་བའི་གནའ་མཁར་ ༥༤༠ ཙམ་གྱི་ཤུལ་ལུས་མཇལ་རྒྱུ་ཡོད་པ་དག་ལས་རྟོགས་ཐུབ་ཅིང་། དེ་དག་ལས་ཀྱང་མང་པོ་ཞིག་ནི་ཁུལ་དེའི་སྨན་ཐང་དང་། ཆོས་གཞིས། ཟངས་ཡུལ། མོན་ཆད། བན་པ་སོགས་ཀྱི་གྲོང་ཚོ་ཁག་ཏུ་བཏབ་ཡོད་འདུག གནའ་བོའི་བཟོ་རྩལ་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ཞིབ་འཇུག་པས། གནའ་མཁར་དེ་དག་ཕལ་མོ་ཆེ་བོད་བཙན་པའི་དུས་ནས་སྡེ་སྲིད་ཕག་མོ་གྲུའི་པའི་དུས་སྐབས་ཡན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་དང་ལྡན་པར་བཤད།[15] དེ་དག་ལས་གནའ་མཁར་མི་ཉུང་བ་ཞིག་བོད་སིལ་བུའི་སྐབས་སུ་ཁུལ་དེར་བྱུང་བའི་དབང་སྒྱུར་བ་རིམ་པས་བཏབ་པའི་མཁར་གྱི་གྲས་སུ་གཏོགས་པ་ནི་གདོན་མི་ཟ་བ་ཞིག་ལོས་ཡིན། གཞན་ཡང་། ཆོས་ལུགས་དང་འབྲེལ་བའི་སྐུ་མཁར་ལའང་དུས་རབས་བཅུ་གཅིག་པའི་ལོ་རབས་བརྒྱད་བཅུ་ཡས་མས་སུ་ལྷོ་བྲག་སྲས་མཁར་དགུ་ཐོག་བཏབ་པ་བྱུང་བས། དུས་སྐབས་དེར་ཁུལ་དེ་ནས་བཀའ་བརྒྱུད་པའི་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་ཀྱང་རིམ་གྱིས་བོད་ཁམས་སུ་དབུ་འཁྱུད་པ་ཡོད་པ་ཡང་མཐོང་།

དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་པའི་ནང་ས་སྐྱ་པས་བོད་ལ་དབང་ལུང་བསྒྱུར་སྐབས་ལྷོ་བྲག་རྫོང་ཁུལ་རྣམས་ཡར་འབྲོག་ཁྲི་སྐོར་གྱི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པ་དང་།[16] དུས་རབས་བཅུ་བཞི་པའི་ནང་སྡེ་སྲིད་ཕག་མོ་གྲུ་པས་བོད་ལ་དབང་ལུང་བསྒྱུར་རིང་། དབུས་གཙང་རྫོང་ཆེན་བཅུ་གསུམ་སོགས་རྫོང་གཞིས་གསར་འཛུགས་བྱེད་སྐབས། ལྷོ་བྲག་ཁུལ་དུ་སེང་གེ་རྫོང་། ལྷ་ཁང་གཞིས་སོགས་བཅས་པ་གསར་འཛུགས་གནང་ཡོད།[17] ལྷོ་བྲག་སེང་རྫོང་ནི་ལེ་དབར་ ༤༩༠[18] སར་བཏབ་ཡོད། སྡེ་སྲིད་གཙང་པའི་སྐབས་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ས་ལྷ་སའི་ལྷོ་ཕྱོགས་ལེ་དབར་ ༤༢༠[19] སར་ལྷོ་བྲག་དོལ་པ་རྫོང་གསར་དུ་བཏབ་པ་མིན་ནམ་སྙམ་པ་སྟེ། 《གཙང་སྟོད་རྒྱལ་པའི་གདུང་རབས།》ལས། ལྷོ་མི་འགྱུར་ཞིང་ཀློ་མོན་གྱི་ཁ་གནོན་དོ་བོ་རྫོང་།[20] ཞེས་སོགས་གསལ་བ་ལས། གཙང་པའི་སྐབས་ཕོ་བྲང་བསམ་གྲུབ་རྩེ་ལྟེ་བར་བྱས་པའི་ཕྱིའི་ལྕགས་རི་དང་འདྲ་བའི་དབུས་གཙང་གི་རྫོང་ཆེན་འགའི་མིང་སྨོས་ཡོད་པའི་ཁྲོད་དུ། ལྷོ་བྲག་ཁུལ་གྱི་རྫོང་སྒོ་དོ་བོ་རྫོང་ཡང་གཙིགས་ཆེར་བགྲངས་ཡོད་པ་དེས། སྡེ་པ་གཙང་པ་རྒྱལ་པོའི་སྐུ་དུས་སུ་རྫོང་དེ་ནི་མཐའ་མཚམས་ཁུལ་གྱི་གལ་ཆེའི་རྫོང་སྒོ་ཞིག་ཡིན་པ་ཤེས་སླ།[21] ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་འགར་དར་མ་གཞིས་ཀྱང་ལྷོ་བྲག་ཁོངས་སུ་བརྩི་བའི་ལུགས་སུ་འདུག་ཀྱང་། འདིར་གྲི་གུ་རྫོང་གི་མངའ་འོག་ཏུ་བྲིས་ཡོད་པས་བརྟག་པར་འཚལ།

དུས་རབས་བཅུ་བདུན་པའི་ལོ་རབས་བཞི་བཅུ་པ་ནས་བོད་གཞུང་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་པས་བོད་ལ་དབང་ལུང་བསྒྱུར་སྐབས། དེ་སྔ་ཕག་གྲུའི་སྐབས་ཀྱི་རྫོང་གཞིས་ལམ་ལུགས་རྒྱུན་མཐུད་ཐོག་དོལ་པ་རྫོང་དང་། སེང་གེ་རྫོང་[22]གཉིས་གཞུང་སའི་རྫོ་སྒོ་འབྲིང་གྲས་རིམ་པ་དྲུག་པའི་རྫོང་དཔོན་སྐྱ་བོ་རེ་འགྲོ་ཁུངས་ཀྱི་རྫོང་དུ་བཅོས།[23] བོད་ཀྱི་གྲགས་ཅན་མཁས་དབང་མདོ་མཁར་ཞབས་དྲུང་ཚེ་རིང་དབང་རྒྱལ་མདོ་མཁར་རྫོང་དཔོན་གནང་མྱོང་བ་དང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༨༩༠ ལོར་༸གོང་ས་བཅུ་གསུམ་པའི་བླ་སྨན་སྤྱི་ཁྱབ་མཁན་པོ་བཀྲས་ཁང་བྱམས་ཐུབ་དབང་པོས་ལྷོ་བྲག་ཁུལ་གྱི་རྫོང་དཔོན་གནང་མྱོང་མ་ཟད། ཕྱིས་སྙེ་མོ་རོང་པ་(Nyemo Drong-pa)བསོད་ནམས་དབང་འདུས་དང་།[24] རིམ་པ་དྲུག་པའི་ཤོད་དྲུང་ལྕགས་བྲག་པ་དབང་ཆེན་ནོར་བུ།[25] ཞེས་པ་སོགས་བསྐོ་མངགས་མཛད་མྱོང་འདུག

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༤༣ ཡས་མས་སུ་བོད་གཞུང་གིས་དོལ་པ་རྫོང་དེ་བཞིན་སྒེར་བཤད་སྒྲ་ལ་བསྩལ་འདུག་ལ། བཤད་སྒྲས་བཀའ་བློན་བོན་ཤོད་ཀྱི་གསུངས་ནན་ལ་བརྟེན་ནས་ལོ་རེའི་བོགས་མ་ཊམ་རྡོ་ཉིས་བརྒྱ་རེ་བྱས་ལོ་དྲུག་རིང་བསམ་ཕོའི་ཁོངས་ཕྲེང་ཕོ་གཞིས་སྡོད་རྒྱལ་མཚན་བློ་གྲོས་ཟེར་བར་རྫོང་བོགས་མར་བཏང་བ་དང་། དེ་རྗེས་སྟག་བྲག་བླ་བྲང་གི་ལྡེ་འཆང་འོད་ཟེར་དབང་རྒྱལ་ལ་ཁ་འཛིན་བོགས་མར་བཏང་ཀྱང་།[26] ཕྱིས་བཤད་སྒྲ་རང་གིས་ངོས་འཛིན་ཞུས་འདུག ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༠ ནང་ལྷོ་བྲག་དོལ་རྫོང་གི་རྫོང་སྡོད་རྩེ་ཤོད་གཉིས་ནས་རྩེ་དྲུང་ཞབས་ཆུང་ངོ་ཚབ་སྤྲོ་ཁང་རྒྱལ་མཚན་བློ་གྲོས་དང་། ཤོད་དྲུང་མཁར་ལྡན་པའི་ངོ་ཚབ་གཉེར་པ་དབང་གྲགས།[27] ཞེས་པ་བསྐོ་གཞག་དང་། སེང་གེ་རྫོང་གི་རྫོང་དཔོན་དུ་ལྕང་ར་བ་བསོད་ནམས་སྟོབས་རྒྱལ་དང་། ཞྭ་སྒབ་པ་བློ་གསལ་དོན་གྲུབ། ཐོག་དགའ་བ་(Thro-ga-wa)དཔལ་འབྱོར་རྡོ་རྗེ་ཞེས་པ་སོགས་ཕེབས་མྱོང་འདུག[28] ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༡ ནང་སེང་གེ་རྫོང་སྡོད་དུ་འཇུན་པའི་ངོ་ཚབ་གཉེར་པ་དབང་འདུས་དང་། གཙོ་དྲག་སྤང་མཁར་རང་བྱུང་། རྨུ་ཐོད་སྦང་ཀ། ཁྱིམ་གསར་ཀརྨ་དབང་རྒྱལ། དྲུང་དབོན་པོ།[29] ཞེས་སོགས་ཕེབས་མྱོང་འདུག

དེ་མཚུངས་ཁུལ་དེའི་ལྷ་ཁང་གཞིས་ནི་རྫོང་སྡོད་སེར་མོ་(ཕྱིས་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༠ ཡས་མས་སུ་སྐྱ་བོ་ཕེབས་ལམ་ཡང་བྱུང་འདུག)བ་གཅིག་གིས་སྐྱོང་བའི་རིམ་བདུན་[30]གྱི་རྫོང་གཞིས་ཆུང་གྲས་ཤིག་ཡིན་ལ།[31] གཞིས་སྡོད་དུ་ལྕོག་སྟེང་པ་ཞེས་པ་དང་། ཚེ་སྨོན་གླིང་ཚ་རྡི་བྱང་། སེར་བྱེས་རྩེ་དྲུང་བློ་བཟང་བསྟན་འཛིན་ཞེས་སོགས་མངགས་འདུག ཕྱི་ལོ་ ༡༩༡༣ ལོར་ལྷོ་ཁ་སྤྱི་ཁྱབ་བཙུགས་པ་ནས་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༩ བར་གོང་གསལ་རྫོང་གཞིས་གསུམ་ཕྱི་རྒྱ་ལྷོ་སྤྱིའི་དོ་དམ་འོག་གནས་ཡོད་པ་དང་།[32] བོད་ལ་དུས་འགྱུར་བྱུང་བསྟུན་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༦༠ ལོར་དོལ་པ་རྫོང་དང་། སེང་གེ་རྫོང་། ལྷ་ཁང་གཞིས་སོགས་ཟླ་བསྒྲིལ་ནས་ད་ལྟའི་ལྷོ་བྲག་རྫོང་ཞེས་པར་བསྒྱུར་བཅོས་ཀྱིས་བཙུགས།[33] དེང་གོང་གསལ་དོལ་རྫོང་སོགས་གཅིག་ཏུ་བསྒྲིལ་བའི་ལྷོ་བྲག་རྫོང་གི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ་ཁྲི་ ༠.༣ དང་། རྫོང་སྲིད་གཞུང་གི་ལྟེ་གནས་དཀར་པོ་ལར་བརྟེན་གཞི་བྱས་ཡོད།

 

ལུང་ཁུངས་དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་ཆ།

[1] ཀ་ཐོག་སི་ཏུའི་དབུས་ས་གཙང་གནས་ཡིག ཟི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༡། ཤོག ༥༩། དེ་བཞིན་གཏེར་ཆོས་གུ་རུའི་གསོལ་འདེབས་ཁག་ཏུ་གསལ།

[2] དགེ་སློང་བསྟན་འཛིན་ཆོས་དར་ལགས་དང་འབྲེལ་ཡོད་ལོ་རྒྱུས་ཁག་གཅིག བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང་། ངག་རྒྱུན་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཕྲེང་། ༤༣། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༧། ཤོག ༣༤།

[3] མཁས་པ་ལྡེའུ། རྒྱ་བོད་ཀྱི་ཆོས་འབྱུང་རྒྱས་པ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༧། ཤོག ༢༥༨།

[4] མཁས་པ་ལྡེའུ། རྒྱ་བོད་ཀྱི་ཆོས་འབྱུང་རྒྱས་པ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༧། ཤོག ༢༦༡།

[5] ཞྭ་སྒབ་པ་དབང་ཕྱུག་བདེ་ལྡན། སྲིད་དོན་རྒྱལ་རབས། སྨད་ཆ། བོད་གཞུང་ཤེས་རིག་དཔར་ཁང་། ཕྱི་ལོ ༡༩༧༦། ཤོག ༢༧༥།

[6] མཁྱེན་བརྩེའི་དབང་པོ། གསུང་འབུམ། ཚ་པ། སྒང་ཏོག་དཔར་མ། ཕྱི་ལོ། ༡༩༧༧-༡༩༨༠། ཤོག ༣༢༠།

[7] ཡུས་ཆན། ལྷོ་བྲག་མདོ་རྫོང་གི་གནའ་ཤུལ། ཀྲུང་གོའི་བོད་ལྗོངས། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༩།༡ ཤོག ༣༤།

[8]武振华,西藏地名.国家测绘局地名研究所编.中国藏学出版社.1995.北京.

[9]西藏自治区土地册，西藏自治区测绘局，中国地图出版社出版.1996.Pg 90.

[10] དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ། ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན། སྟོད་ཆ། ཝཱ་ཎ་བཛྲ་བེདྱཱ་དཔེ་མཛོད་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༣། ཤོག ༡༧༡།

[11] ཤར་རྫ་བཀྲ་ཤིས་རྒྱལ་མཚན། ལེགས་བཤད་རིན་པོ་ཆེའི་གཏེར་མཛོད། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༥། ཤོག ༡༣༣།

[12] མཁས་པ་ལྡེའུ། རྒྱ་བོད་ཀྱི་ཆོས་འབྱུང་རྒྱས་པ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༧། ཤོག ༢༥༨།

[13] པ་སངས། བོད་སིལ་བུའི་དུས་སྐབས་སུ་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྲུབ་མཐའ་ཁག་བྱུང་བའི་ལོ་རྒྱུས་རྒྱབ་ལྗོངས་སྐོར་རགས་ཙམ་གླེང་བ། བོད་ལྗོངས་ཞིབ་འཇུག ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༣།༤  ཤོག ༣༤།

[14] མཁས་པ་ལྡེའུ། རྒྱ་བོད་ཀྱི་ཆོས་འབྱུང་རྒྱས་པ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༧། ཤོག ༢༥༨།

[15] བོད་ཀྱི་སོ་སོའི་གནའ་བོའི་མཁར་རྫོང་ཞེས་པའི་རྩོམ་བྱང་འོག  གཤམ་གསལ་དྲ་རྒྱའི་ཐོག་སྤེལ་འདུག http://www.xzitv.com/tibetan/culture/travel2/folder427/2017-02-21/81649.html

[16]西藏自治区地图册.西藏自治区测绘局.中国地图出版社出版.1995.pg 90.

[17]西藏自治区地图册.西藏自治区测绘局.中国地图出版社出版.1995.pg 90.

[18] བཀའ་དྲུང་ནོར་ནང་། དེབ་ཐེར་ལོང་བའི་དམིགས་བུ། དཔེ་གཟུགས། ལྕགས་པར། རྡི་ལི། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༡། ཤོག ༢༤༠།

[19] བཀའ་དྲུང་ནོར་ནང་། དེབ་ཐེར་ལོང་བའི་དམིགས་བུ། དཔེ་གཟུགས། ལྕགས་པར། རྡི་ལི། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༡། ཤོག ༢༤༠།

[20] གཙང་སྟོད་རྒྱལ་པོའི་རྣམ་ཐར་དང་རྒྱལ་རབས། གངས་ཅན་རིག་མཛོད། ༦༠། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༡། ཤོག ༣༡།

[21] གཙང་སྟོད་རྒྱལ་པོའི་རྣམ་ཐར་དང་རྒྱལ་རབས། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༡ ། ཤོག ༣༠།

[22] རྫོང་དེའི་མིང་གཞན་ལ་མོན་ཁ་སེང་གེ་རྫོང་ཞེས་ཀྱང་འབོད་ཅིང་། གུ་ར་རིན་པོ་ཆེའི་ཇོ་མོལ་གདམས་པའི་སེམས་བསྐྱེད་ཀྱི་ཞུ་ལན་ཞེས་པར་གུ་རུ་མོན་ཁ་སེང་གེ་རྫོང་གི་ཕུག་པ་ན་བཞུགས་དུས་མཁར་ཆེན་མཚོ་རྒྱལ་ལ་གདམས་པར་གནང་སྐོར་གསལ་བས། སེང་གེ་རྫོང་ཞེས་པ་དེ་དུས་རབས་བརྒྱད་པ་དང་དེའི་སྔོན་ནས་ཡོད་པའི་མིང་ཞིག་ཡིན་འདུག

[23]多杰次仁，西藏封建农奴制社会形态，中国藏学出版社。2005.Pg 334.

[24]  F .Williammson, political officer in Sikkim. Who’s Who in Tibet .Calcutta Government of India Press  1933. Pg 51.

[25] F .Williammson, political officer in Sikkim. Who’s Who in Tibet .Calcutta Government of India Press  1933. Pg 15.

[26] བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རིག་གནས་དཔྱད་གཞིའི་རྒྱུ་ཆ་བདམས་བསྒྲིགས། འདོན་ ༡༤། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༢ ཤོག ༡༣༨།

[27] བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རིག་གནས་དཔྱད་གཞིའི་རྒྱུ་ཆ་བདམས་བསྒྲིགས། འདོན་ ༢༣། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༢ ཤོག ༧༠།

[28]  F .Williammson, political officer in Sikkim. Who’s Who in Tibet .Calcutta Government of India Press  1933. Pg 11-61.

[29] བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རིག་གནས་དཔྱད་གཞིའི་རྒྱུ་ཆ་བདམས་བསྒྲིགས། འདོན་ ༢༣། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༣། ཤོག ༧༢།

[30] བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རིག་གནས་དཔྱད་གཞིའི་རྒྱུ་ཆ་བདམས་བསྒྲིགས། ༨། ཤོག ༨༢། རྩེ་དྲུང་ཏོག་གནས་བདུན་པ་ཞིག་གཏོང་སྲོལ་ཞེས་གསལ།

[31] 多杰次仁，西藏封建农奴制社会形态，中国藏学出版社。2005.Pg 334.

[32]  http://baike.baidu.com/view/414605.htm

[33]西藏地名.国家测绘局地名研究所编.中国藏学出版社.1995.北京.

 

དབུས་གཙང་ལོ་རྒྱུས་ཆེན་མོ་ལས་བཏུས་པའོ།།