སྤེལ་ཞིབ་ཕྲ།
གོང་དཀར་སྲིན་པོ་རིའི་ས་རྩི་ཞེས་པའི་འཆམ་གྱི་ལོ་རྒྱུས།
གོང་དཀར་སྲིན་པོ་རིའི་ ༼ ས་རྩི་ ༽ཞེས་པའི་གར་འཆམ་ནི་ལོ་ལྟར་བོད་ཟླ་བཅུ་པའི་ཚེས་བཅོ་ལྔ་སྟེ་དཔལ་ལྷ་མོའི་གསོལ་མཆོད་དང་། ཚར་ཆེན་རྡོ་རྗེ་འཆང་གི་བླ་མ། རྡོ་རིང་པ་ཀུན་སྤངས་ཆེན་པོའི་དགོངས་རྫོགས་ཉིན་འཁྲབ་སྲོལ་ཡོད། འཆམ་གྱི་མཚན་ལ་༼ ས་རྩི་ ༽ཞེས་ཞུ་དགོས་དོན་ཡང་བོད་ཀྱི་དགོན་སྡེ་དང་ཞིང་འབྲོག་ཡོངས་ཀྱི་སྡོད་ཁང་ ལ་ས་རྩི་དཀར་པོ་དང་། ས་དམར། ས་སྔོན་སོགས་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་དབྱེ་བ་དང་ལུང་པ་སོ་སོའི་གོམས་སྲོལ་ལྟར་མགྲོན་ཟིན་པའི་བཀྲ་ཤིས་རྟེན་འབྲེལ་ཚུལ་དུ་འཁྲབ་པར་བརྟེན་༼ས་རྩི་༽ཞེས་བརྗོད་པ་ཡིན། སྤྱི་ལོ་གང་ལ་དར་བ་གསལ་པོ་མེད་ཀྱང་དཔལ་ས་སྐྱ་རྫོང་པའི་གདན་ས་གོང་དཀར་ཆོས་སྡེ་དགོན་ནས་དར་བ་རེད་ཅེས་བཤད་སྲོལ་ཡོད། གང་ལགས་ཤེ་ན། ལོ་རྒྱུས་ཐོག༼་ས་རྩི་༽ཞེས་པའི་གར་འཆམ་ལ་ངེས་པར་དུ་གོང་དཀར་ཆོས་སྡེའི་མཁན་རིན་པོ་ཆེ་ཕེབས་ཏེ་ཕུར་པའི་ཆོ་གའི་སྒོ་ནས་ལིང་ཁ་བསྒྲལ་བ་ལས་བླ་མ་གཞན་ཕེབས་སྲོལ་མེད། བོད་ཚེས་བཅུ་བཞི་༡༤ཉིན་མཆོད་རྟེནམ་བུམ་པ་གསུམ་ལ་སེར་ཕྲེང་བཅས་རབ་གནས་འཁྲུས་གསོལ་མཛད་པའི་ཕྱག་ལེན་གྱི་རིམ་པ་དང་། དེ་དག་གྲུབ་ནས་འཆམ་གྱི་ཕུད་གསུམ་སྟེ་སྔགས་པ། དགེ་སློང་། ཨ་ཙ་ར་འཁྲབ་སྲོལ་ཡོད། ད་དུང་ཡར་འབྲོག་ཐར་གླིང་དགོན་པའི་རྫོང་ལུགས་འཆམ་དང་། སྙེ་ཐང་བཀྲ་ཤིས་སྒང་དགོན་པའི་རྫོང་ལུགས་དགུ་མདོས་འཆམ་བཅས་ཧ་ཅང་འདྲ་པོ་ཡོད་པས་གོང་དཀར་ནས་དར་བ་ཤེས་ཐུབ་ཅིང་ད་བར་མི་ལོ་ལྔ་བརྒྱ་ལྷག་གི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད་པར་གྲགས།
ལོ་ངོ་ ༡༣༠༠ ལྷག་ཙམ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ལྡན་པའི་བོད་ཀྱི་འཇུ་བྲོ།
འཕྱོངས་རྒྱས་རྫོང་འཇུ་གྲོང་ཚོ་ནི་བོད་ཀྱི་འཇུ་བྲོ་དར་ཡུལ་རེད། ལྷོ་ཁའི་དམངས་ཁྲོད་དུ་དར་ཁྱབ་ཆེ་བའི་བྲོ་གར་སྒྱུ་རྩལ་ཞིག་ཡིན་པའི་འཇུ་བྲོ་ལ་ད་བར་ལོ་ངོ་ ༡༣༠༠ ལྷག་ཙམ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ལྡན་ཡོད། འཇུ་བྲོ་ནི་བོད་རིགས་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་ཞབས་བྲོའི་རིག་གནས་ཁྲོད་ཀྱི་དམིགས་བསལ་གྱི་སྒྱུ་རྩལ་ཞིག་ཡིན་ལ། ད་བར་འཛམ་གླིང་མི་རིགས་ཁག་གི་སྲོལ་རྒྱུན་ཞབས་བྲོའི་རིག་གནས་ཁྲོད་ཉམས་པ་མེད་པའི་གནའ་ཉམས་དོད་ཤོས་ཀྱི་ཞབས་བྲོའི་གྲས་ཤིག་ཀྱང་རེད། དགུང་གྲངས་ ༧༥ ཕེབས་པའི་བགྲེས་སོང་ཉི་མ་དབང་ཕྱུག་བོད་ཀྱི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་རྒྱུན་འཛིན་པར་གྱུར། ད་བར་ལོ་ངོ་ཆིག་སྟོང་ལྷག་ཙམ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ལྡན་པ་དང་། དམངས་ཁྲོད་དུ་དར་ཁྱབ་ཆེ་བ། གནའ་ཉམས་དོད་ལ་གསོན་ཉམས་ལྡན་པའི་འཕྱོངས་རྒྱས་ཀྱི་འཇུ་བྲོ་གྲོང་ཚོ་འདིས་མ་ཉམས་རྒྱུན་འཛིན་བྱས་ཡོད།
བལ་ཡུལ་ནི་ཡ་ཐོག་གི་རྒྱལ་ཕྲན་སིལ་མའི་གྲས་ཡིན་ཚུལ།
རྩོམ་པ་པོ། ར་སེ་དཀོན་རྒྱམ། ད་ལྟའི་ཆར་བལ་ཡུལ་ནི་མི་རིགས་གཞན་གྱིས་དབང་བསྒྱུར་བའི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་དང་། བོད་དང་ས་འབྲེལ་ཡིན་པས་ཚོང་འབྲེལ་ཟབ་པའི་ཡུལ་གྲུ་ཅིག་དང་། ནང་ཆོས་ཀྱི་ཐད་ནས་བོད་ལ་འབྲེལ་བ་ཟབ་པ་ཙམ་ལས། བོད་རིགས་དང་བོད་ཀྱི་ས་ཁོངས་ལ་འབྲེལ་བ་གཏན་ནས་མེད་པ་ལྟ་བུར་ཆགས་ཡོད། རང་རེའི་ལོ་རྒྱུས་ལ་གཟིགས་ཚེ་བཙན་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོས་དམག་དཔུང་མངགས་ནས་དབང་བསྒྱུར་མཛད་དེ། རྒྱལ་པོ་གསར་པ་བསྐོས་པ་དང་ལོ་ལྟར་དཔྱ་འཇལ་དུ་བཅུག་པ་དང་། ཕྱིས་སུ་བཙན་པོ་འགའ་ཤས་དགུན་ལྟ་བུར་བལ་ཡུལ་དུ་བཞུགས་ཚུལ་ཏུན་ཧོང་ནས་ཐོན་པའི་བཙན་པོའི་རབས་ཀྱི་སྐོར་རྣམས་ཡང་ཡང་ཐོན་ཡོད་པས་ན། ལོ་ངོ་བརྒྱ་ཕྲག་ལྷག་བོད་ཀྱི་མངའ་འོག་ཏུ་གནས་འདུག་ཅེས་དེང་རབས་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་དག་གིས་ཀྱང་ཡང་ཡང་གླེང་བ་འདི་བྱུང་འདུག
རྣམ་རབ་ལུང་པར་མིང་མི་འདྲ་བ་ཇི་ལྟར་བྱུང་ཚུལ་དང་ཡུལ་འདིའི་གླུ་གཞས་སོགས་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་སྐོར།
རྣམ་རབ་ལུང་པར་མིང་མི་འདྲ་བ་ཇི་ལྟར་བྱུང་ཚུལ་དང་ཡུལ་འདིའི་གླུ་གཞས་སོགས་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་སྐོར། རྣམ་རབ་མཁན་མིང་ངག་ཐུབ་ནས། དྲུག་ཅུའི་དབྱངས་ལྡན་པི་ཝང་ཕྱག་ཏུ་འཁྲོལ། བྱམས་བརྩེའི་བཞིན་རས་འགྲོ་བའི་མགོན་དུ་ཕྱོགས། ། ཐུགས་རྗེ་དུས་ལས་ཡོལ་མེད་ངག་གི་ལྷ། ། དབྱངས་ཅན་ལྷ་མོ་བདག་ཡིད་འཛུམ་པར་རོལ། ། སྙན་པའི་འགྱུར་ཁུག་རྣ་བའི་ཡུལ་དུ་སིམ།…
ས་སྤྲེལ་སྡེ་གཟར་རམ་གོར་བོད་དམག་འཁྲུག་གི་འབྱུང་རྐྱེན་སྐོར་གླེང་པ།
ས་སྤྲེལ་སྡེ་གཟར་རམ་ས་སྤྲེལ་(1788)ལོའི་གོར་བོད་དམག་འཁྲུག་གི་འབྱུང་རྐྱེན་སྐོར་ཕྱོགས་བསྡུས་ཆུ་བབས་སུ་བཀོད་པ། སྤོང་རོང་གི་འབྲོག་རྒན་ཟླ་བས། ༡ ཕྱོགས་བསྡུས་ངོ་སྤྲོད།༢ ཡོངས་གྲགས་ཀྱི་བཤད་སྲོལ། ༣ ས་གནས་དངོས་ཀྱི་མི་སྣའི་གནས་ཚུལ་ལས་ཟུར་མཐོང་། ༤ གཞུང་འབྲེལ་ཡིག་ཆ་ལས་ཟུར་ཐོན་གནས་ཚུལ། ༡ ས་སྤྲེལ་སྡེ་གཟར་ཞེས་པ་འདིའི་ཁོངས་སུ་ས་སྤྲེལ་(1788)ལོ་དང་ལྕགས་ཕག་(1791)ལོའི་དམག་འཁྲུག་གཉིས་དང་། ཆུ་བྱི་(1792)ལོའི་ཕར་རྒོལ་དམག་འཁྲུག །ས་བྱ་(1789)ལོ་དང་ལྕགས་ཕག་(1791)ལོའི་ཆིངས་གྲོས་གཉིས་བཅས་དོན་རྩ་ཆེ་བ་ལྔ་དང་། དེའི་ཁྱབ་ཁོངས་གཉའ་ནང་དང་། སྐྱིད་གྲོང་། རོང་ཤར་གསུམ་གཙོ་བོར་གྱུར་པའི་ལ་སྟོད་ལྷོ་ཡོངས་རྫོགས་དང་། གཞིས་ཀ་རྩེ་རྣམས་སུ་ཁྱབ་པ་དང་། དུས་ཡུན་ས་སྤྲེལ་ནས་ཆུ་གླང་(7933)ལོ་བར་ཁྱོན་ལོ་ངོ་དྲུག་གི་དུས་ཡུན་སོང་བ་རེད།…
མངའ་མཛད་ལས་ཟ་རིད་དམ་ཟ་རམ་མཆེད་དྲུག་གི་འགོ་ཁུངས་འཚོལ་བ།
རྩོམ་པ་པོ། ར་སེ་དཀོན་རྒྱམ། བོད་ཀྱི་ཡ་ཐོག་མངའ་མཛད་སྐོར་གྱི་ཡིག་ཆར་མཇལ་དུས། ལྡེའུ་ཆོས་འབྱུང་རྒྱས་པ་ལས། བཅུ་པ་ཟ་རིད་སྤུན་དྲུག་དབང་བྱས་ཏེ། ། ཡུལ་གྱི་མིང་ནི་སྟོང་སྡེ་བཅོ་བརྒྱད་ཟེར། ། སྔ་རྟགས་རྟ་བཞོན་རྣ་ཆ་འདོགས་པ་བྱུང་།། ཞེས་བཀོད་ཡོད་ལ། སྤུན་དྲུག་གི་མིང་ཡང་གཉན་ཟ་རིད་སྤུན་དྲུག་ཟེར་ཞིང་། གཉན་མི་མགོན་དཀར་པོ། གཉན་ཟེ་བ་ཅན། གཉན་བྲང་བྲུམ་ཅན། གཉན་རལ་པ་ཅན། གཉན་འདབ་མ་ཅན། གཉན་ཐོར་གཙུག་ཅན་ནོ།། དེ་བཞིན་མངའ་མཛད་ཐད་ལ་ཡིག་ཆ་གཞན་དག་མཇལ་ན། ལྡེའུ་ཇོ་སྲས་ཀྱི་ཆོས་འབྱུང་ལས། བཅུ་པ་ཟ་རིད་སྐྱེས་དྲུག་གིས་དབང་བྱས་ཏེ་སྟོང་སྡེ་བཅོ་བརྒྱད་ཟེར།…