རྩོམ་རིག་དཔྱད་བརྗོད་པ་ལྷག་པ་ཆོ ས་འཕེལ་གྱི་དཔྱད་རྩོམ་གསར་པ།
རྩོམ་པ་པོ་ངོ་སྤྲོད།
ལྷག་པ་ཆོས་འཕེལ། སྤྱི་ལོ་ ༡༩༦༡ ལོར་ལྷ་ས་གྲོང་ཁྱེ ར་སྟོད་ལུང་བདེ་ཆེན་རྫོང་གི་ཞི ང་ཁྱིམ་ཕལ་བ་ཞིག་ཏུ་འཁྲུངས། ༡༩༨༥ ལོར་བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་ཚན་ ཁག་ནས་ཐོན་ཏེ་སློབ་གྲྭ་དེ་གའི་ དགེ་རྒན་གྱི་ཕྱག་ལས་གནང་། ད་ལྟ་བོད་ལྗོངས་སློབ་ཆེན་རིག་ གཞུང་སློབ་གླིང་གི་དགེ་རྒན་ཆེན་ མོ་དང་འབུམ་རམས་པའི་འཛུབ་སྟོན་ དགེ་རྒན་ཡིན། བརྩམས་ཆོས་ལ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ ལོ་རྒྱུས་སྟོད་ཆ་དང་སྨད་་དང་། རྩོམ་རིག་གི་རྩོམ་ལུས་རྣམ་གཞག རྩོམ་གཞུང་བློ་གསར་འཇུག་སྒོ། མཉམ་ལས།
བོད་ཀྱི་དེང་རྩོམ་གཅེས་ བསྒྲིགས། མཉམ་ལས། འཛམ་གླིང་རྩོ མ་རིག་ལོ་རྒྱུས་གནད་བསྡུས། མཉམ་ ལས། བཅས་པར་སྐྲུན་བྱས་པ་དང་། བོད་ཀྱི་སྙན་རྩོམ་གསར་པའི་ཁྱད་ ཆོས་སྐོར་སོགས་དཔྱད་རྩོམ་བཞི་ཅུ ་ཙམ་ཀྲུང་གོའི་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དང་། བོད་ལྗོངས་ཞིབ་འཇུག །བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩལ་སོ གས་དུས་དེབ་སྟེང་སྤེལ། སྔ་རྗེས་སུ་རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པ་དང་ལྗོ ངས་རིམ་པའི་ཞིབ་འཇུག་རྣམ་གྲངས་ འགའ་ཞིག་གི་འགན་བཞེས་མྱོང་།
བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་གི་ཚི ག་སྐྱོན་སྐོར་གླེང་བ།
གླེང་གཞི།
སྤྱིར་རྩོམ་རིག་ནི་བརྗོད་བྱ་དོ ན་དང་རྗོད་བྱེད་ཚིག་གཉིས་ནས་གྲུ བ་པ་གང་ཞིག དོན་སྙིང་ལྡན་པའི་བརྗོད་བྱ་གང་ ཞིག་ཚིག་གི་སྦྱོར་བ་ཁྱད་དུ་ འཕགས་པར་བརྟེན་ནས་སྣང་བརྙན་བཞི ན་མཚོན་པར་བྱེད་པ་ནི་རིག་ཚན་གང་ དེའི་བླང་བྱ་ཡིན་པས་དོན་སྐྱོན་ དང་ཚིག་སྐྱོན་གང་ལྡན་ཡང་བརྩམས་ ཆོས་ཚད་ལྡན་ཞིག་ཏུ་མི་བརྩི་བ་ནི ་ཀུན་གྱིས་མཁྱེན་གསལ་ཡིན།
བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་ སིལ་བུ་ནས་བཟུང་སྐབས་ཤིག་རིང་དོ ན་ལས་ཚིག་གཙིགས་ཆེར་འཛིན་པའི་སྣ ང་ཚུལ་བྱུང་ཡོད་ཅིང་། ཐ་ན་རྩོམ་པ་པོ་མི་ཉུང་བ་ཞིག་གི ས་རྩོམ་པ་བཟང་ངན་ནི་ཚིག་སྦྱོར་ བཟང་ངན་ཁོ་ནའི་རྗེས་སུ་འགྲོ་ལྡོ ག་གིས་ཚིག་གི་རྩལ་ཐོན་ན་བརྩམས་ ཆོས་ལེགས་པོ་དང་མི་ཐོན་ན་མི་ལེ གས་པ་ཚད་དུ་བཟུང་ནས་ཚིག་གི་སྦྱོ ར་བ་ཙམ་དོན་དུ་གཉེར་བའི་ཚིག་རྩ ལ་ངོམ་ཆེད་ཀྱི་བརྩམས་ཆོས་མི་ཉུ ང་ཙམ་ཐོན་ཡོད། ལྷག་པར་དུ་སྙན་ངག་ལ་ཚིག་རྒྱན་ གཙོ་བཟུང་གིས་སྙན་ངག་ལེགས་ཉེས་ ཀྱི་ཚད་འཛིན་ས་གཙོ་བོ་ཚིག་སྦྱོ ར་མཛེས་མི་མཛེས་སམ་སྙན་མི་སྙན་ ལ་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད། དེར་བརྟེན་བོད་མཁས་པ་དང་རྒྱལ་ དབང་ལྔ་པ་གཉིས་དཔེ་མཚོན་དུ་གྱུ ར་པའི་སྙན་ངག་ལ་སྲོག་ལྡན་མིན་གྱི ་རྩོད་པ་དེ་ཡང་རྩོམ་རིག་ལ་ངོས་ འཛིན་གྱི་གནད་དོན་དེ་འདྲ་ལ་བརྟེ ན་ནས་བྱུང་བ་དང་། དབྱངས་ཅན་གྲུབ་པའི་རྡོར་རྗེས“ཚི ག་གི་ལོ་མས་མ་བསྒྲིབས་ཤིང་། །དོན་གྱི་འབྲས་བུ་གཡུར་ཟ་བའི། །ལེགས་བཤད་ལྗོན་པའི་དབང་པོ་འདི། །དབྱངས་ཅན་གྲུབ་པའི་རྡོ་རྗེས་སྤེ ལ”༡ཞེས་གསུངས་པ་ཡང་ཚིག་གཙོ་བཟུ ང་གི་སྣང་ཚུལ་དེ་ལ་དམིགས་ནས་ཟུ ར་ཟའི་ཚུལ་དུ་བརྗོད་པ་སྨོས་མི་ དགོས།
བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་གི་སྐ བས་ཏེ། དུས་རབས་གོང་མའི་ལོ་རབས་བརྒྱད་ ཅུ་པར་དོན་གྱིས་སྟོང་པའམ་རྩོམ་ རིག་ཁོག་སྟོང་གིས་མི་ཕན་པའི་གལ་ ཆེའི་གནད་དེ་གསལ་པོར་མཐོང་ནས་དོ ན་ལ་མཐོང་ཆེན་གྱིས་ནང་དོན་ནི་རྩོ མ་རིག་གཞི་གྲུབ་པའི་རྩ་བའི་རྒྱུ ་རྐྱེན་དུ་ངོས་འཛིན་གྱིས་རྩོམ་ རིག་གསར་རྩོམ་གྱི་ལག་ལེན་སྐབས་ ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ནང་དོན་འགངས་ཆེན་ དུ་འཛིན་ཡོད། དེ་ལྟར་དུས་ཡུན་གང་ཙམ་སོང་རྗེས་ དེང་གི་དུས་སླར་ཡང་ཚིག་སྦྱོར་ལ་ སྣང་ཆུང་ཤོར་ནས་ཚིག་སྐྱོན་མང་ བའི་བརྩམས་ཆོས་གང་སར་མཐོང་རྒྱུ་ ཡོད་ཅིང་། ཐ་ན་རྩོམ་པ་པོ་འགའ་ཞིག་གིས་ཚིག་ ལ་ཇི་མི་སྙམ་པར་གསར་རྩོམ་ལ་འཇུ ག་བཞིན་ཡོད་པ་དང་། ཚིག་སྐྱོན་ལ་སུན་འབྱིན་མཁན་དེ་ ཙམ་མང་པོ་མེད་དུས་དེ་བས་རང་མགོ་ མཐོན་པོས་གང་འདོད་བཞིན་ཚིག་གི་ གད་སྙིགས་བཟོ་བཞིན་ཡོད། བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་དེ་ དམངས་ཀྱི་བདེ་སྡུག་ལ་བསམ་ཤེས་བྱེ ད་མཁན་ཞིག་དང་། མི་རིགས་ཀྱི་འཚོ་གནས་དང་། ལས་དབང་། མདུན་ལམ་ལ་དོན་ངོ་མའི་བསམ་ཤེས་ བྱེད་མཁན་ཞིག ཀློག་པ་པོར་ཡིད་སེམས་གཏིང་ནས་སྤྲོ ་སྣང་འཕེལ་ཐུབ་མཁན་ཞིག་ཡོང་བར་ བྱེད་དགོས་པ་དང་། སྐད་ཀྱི་སྒྱུ་རྩལ་དུ་གྱུར་པའི་ རིག་ཚན་དེ་ཡང་དག་པའི་ཁ་ཕྱོགས་ བརྒྱུད་ནས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་དགོས་ ན། མ་མཐར་ཡང་དོན་སྐྱོན་དང་ཚིག་སྐྱོ ན་གཉིས་ཀར་ཡིད་གཟབ་བྱ་དགོས་ཤིང་ ། སྔར་གྱི་དོན་ལ་སྣང་ཆུང་གི་ཞན་ཆ་ དེ་མཐོང་དགོས་ལ་དེང་གི་ཚིག་ལ་སྣ ང་ཆུང་གི་ཞན་ཆ་དེ་ཡང་མཐོང་ཐུབ་ པ་བྱ་དགོས་པ་སྨྲོས་མི་དགོས། རྩོམ་རིག་གི་དོན་དེ་བདུད་རྩིར་ ཆ་བཞག་ན་ཚིག་ནི་གསེར་གྱི་བུམ་པ་ ལྟ་བུ་ཞིག་ཏུ་འཛིན་དགོས་ཤིང་བདུ ད་རྩི་ཆབ་ཏོག་ནང་བླུག་ན་མི་འགྲི ག་ལ་གསེར་བུམ་དུ་དྲི་ཆུ་བླུག་ན་ ཡང་མི་འགྲིག་པས། བདུད་རྩི་གསེར་བུམ་དུ་བླུག་ན་ཡོ ན་ཏན་གྱིས་རྫོགས་པ་ཡིན་ཕྱིར། རྩོམ་རིག་ལ་ཅི་ནས་ཀྱང་དོན་དང་ཚི ག་གཉིས་གཅིག་གྱུར་ཡོང་བ་བྱ་དགོ ས། དེས་ན་དོན་ལ་གནད་མིན་ཇི་ལྟར་ཡང་ ད་ཐེངས་ཁོ་བོས་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་ རྩོམ་རིག་གི་ཚིག་སྐྱོན་གླེང་བའི ་དགོས་པ་ཡོད་པར་སེམས།
དང་པོ། ཚིག་སྦྱོར་ནི་རྩོམ་རིག་གི་གྲུབ་ ཆ་མེད་དུ་མི་རུང་བ་ཞིག་ཡིན།
བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གི་ཚིག་སྐྱོན་ རྗོད་སྐབས་རྩོམ་རིག་ལ་ཚིག་སྦྱོ ར་གལ་ཆེ་ལུགས་བརྗོད་པ་ཡང་དོན་སྙི ང་ཆེན་པོ་ལྡན་པས་གནད་འདིར་དེའི་ སྐོར་ཅུང་ཟད་བརྗོད་ན། རྩོམ་རིག་ནི་སྐད་བརྡའི་སྒྱུ་རྩ ལ་ཡིན་ཞེས་སྔར་ནས་ད་བར་རླུང་ལྟ ར་གྲགས་པ་དང་། ཀོར་ཅིས་ཚིག་སྦྱོར་ནི་རྩོམ་རིག་ གི་གྲུབ་ཆ་ཨང་དང་པོ་དེ་ཡིན་ཞེས་ ནན་གྱིས་གསུངས་ཡོད་ཅིང་། བོད་ཀྱི་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཀྱང་དེ ་ལྟར་གཙིགས་ཆེར་འཛིན་ཡོད་དེ། རྗེ་རིན་པོ་ཆེས“རིགས་ལམ་རྣམ་པར་ ཕྱེད་པའི་རྣམ་དཔྱོད་དང་། །གཞུང་ལུགས་གདམས་པར་ཤར་བའི་ཉམས་ ལེན་དང་། །ཚིག་སྦྱོར་ཚུལ་ལ་མཁས་པའི་ངག་གི ་དཔལ། །ས་སྟེང་འདི་ན་རིན་ཆེན་རྣམ་གསུ མ་སྣང”ཞེས་རིན་ཆེན་རྣམ་གསུམ་གྱི ་ཡ་གྱལ་དུ་གསུངས་ཡོད་པ་དང་། ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏས། “སྙན་ངག་ནི་སྒྲ་གཙོ་བོ་ཡིན་པས་ ཐམས་ཅད་སྐྱོན་མེད་པར་སྦྱར་བར་བྱ འོ”༢ཞེས་སྙན་ངག་ལ་སྒྲ་གཙོ་བོ་ཡི ན་པར་གསུངས་ཡོད་པ། བསེ་ཚང་བློ་བཟང་དཔལ་ལྡན་གྱིས“ བསྟན་བཅོས་གང་དང་གང་གི་བརྗོད་བྱ འི་དོན་ཤིན་ཏུ་ཟབ་ཀྱང་། རྗོད་བྱེད་ཀྱི་ཚིག་སྦྱོར་ཕུན་སུ མ་ཚོགས་པ་མ་བྱུང་ན། བརྗོད་བྱའི་དོན་ཉམས་ཤིང་། འབྲེལ་མི་ཆགས་པ་དང་། རང་ཚིག་སྔ་ཕྱིའི་གོ་རིམ་འཆོལ་བ་ ལ་སོགས་པའི་སྐྱོན་དང་ལྡན་པར་མ་ ཟད། རྗོད་བྱེད་ཀྱི་ངག་མི་མཛེས་ཤིང་། རྣ་བའི་ལམ་དུའང་མི་སྙན་པས་མཁས་ པ་དག་གི་བཞད་གད་ཀྱི་ཡུལ་དུ་འགྱུ ར་རོ”ཞེས་བརྗོད་བྱ་ཟབ་ཀྱང་ཚིག་ སྦྱོར་མི་མཛེས་ན་མི་རུང་བར་གསུ ངས་ཡོད་པ། དོར་ཞི་གདོང་དྲུག་སྙེམས་བློས“ལྷ ག་པར་དུ་རྩོམ་ལ་ཚིག་སྔ་ཕྱི་འབྲེ ལ་ཆགས་པ། དོན་དང་མི་འབྲེལ་བའི་ཚིག་ཉོག་མེ ད་པ། དོན་ལ་འབྱོར་ཞིང་ངེས་པ་སྟེར་ ཚབས་ཆེ་བ། ཚིག་གོ་བདེ་ཁ་གསལ་དགོས”༣ཞེས་རྩོ མ་ལ་དོན་གལ་ཆེ་བ་ཙམ་མ་ཟད་ཚིག་གི ་སྦྱོར་བ་ཡང་གལ་ཆེ་བར་གསུངས་ཡོ ད་པ། ལྷག་པར་དུ་མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོ ས་འཕེལ་གྱིས་རྩོམ་རིག་གི་ཚིག་སྦྱོ ར་ཐད་གཞན་གང་ལས་དོ་སྣང་ཆེན་པོས་ རང་གི་གསར་རྩོམ་དངོས་ཀྱི་སྐབས་ གཙིགས་ཆེར་བཟུང་ནས་རང་རང་གི་ཁྱ ད་ཆོས་ལྡན་པ་དང་། གཞུང་ལུགས་ཀྱི་ཕྱོགས་ནས་ཀྱང་། “བོད་ཀྱི་རྒད་པོ་རྣམས་ཀྱིས་ཕ་མེ ས་ལུགས་ཀྱི་ཚིག་སྦྱོར་དུ་བྲིས་ པ་ནི་མང་དུ་སྣང་བ་ངོ་མཚར་ཆེ་སྟེ ། དཔེར་ན་མདོས་ཆོག་སོགས་ན། །ཕྱོགས་ཕྱོགས་དེ་ནི་ཕ་གི་ན། །ཉི་མ་ཤར་ཕྱོགས་ཕ་གི་ན། །སྨུག་པོ་མཆོང་གི་ཕོ་བྲང་ན། །སོགས་དང་། དགུང་སྔོན་ཡི་ནི་བདུན་རིམ་ནས། ལྷ་ཡུལ་ཡི་ནི་གོང་མ་ནས། །སོགས་དང་། བོན་གྱི་ཁྱུང་ལྡིང་གི་རྒྱུད་མ་ བྱ་བ་ལས། རྒྱལ་པོ་དེ་ཡི་གདུང་འཛིན་དུ། །དམུ་རྒྱལ་དེ་ཡི་གདུང་འཛིན་དུ། དམུ་རྒྱལ་ཐོད་ཀར་གདུང་འཛིན་དུ། །རྒྱལ་བོན་དུང་ཐོད་བྱ་བ་བཞག སོགས་བྱུང་བ་བཞིན་ལ་ད་དུང་ཡང་ མདོ་སྨད་སོགས་སུ་གྲོང་པའི་གླུ་ རྣམས་ཀྱི་ཚིག་སྦྱོར་འདི་འདྲ་ཤི ན་ཏུ་མང་། དེས་ན་བོད་སྐད་རང་གི་གཤིས་ལ་ཡོ ད་པ་ཡིན། འོན་ཀྱང་ཚིག་སྦྱོར་འདི་རིགས་ལ་ མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཅིག་ཅར་རིས་སུ་ བོར་ཏེ་བཞད་གད་ཀྱི་ཡུལ་དུ་བྱས་ པས་ད་ལྟ་རལ་ཞིང་རུལ་ཏེ་བྱ་བ་བྱེ ད་མི་ནུས་སུ་སོང་། ཁྱེད་ཀྱི་ཡབ་ལ་མཚན་གསོལ་བ། །རྒྱལ་པོ་དེ་ནི་ཟས་གཙང་ལགས། །སྐྱེས་པའི་ཡུམ་ལ་མཚན་གསོལ་བ། །སྒྱུ་མ་དེ་ནི་ལྷ་མཛེས་ལགས། །སོགས་བྲིས་ན་ཐམས་ཅད་བཞད་གད་དུ་ འགྱུར་བ་ལས་མི་འོངས། དེ་བཞིན་འདར་ར་ར་དུ་རུ་རུ་ལྷབས་ སེ་ལྷབ་སོགས་བོད་སྐད་རང་བྱུང་གི ་ཟུང་ལྡན་རྣམས་ཡིན་མོད། གཏོར་བཟློག་དང་སྔགས་ཆོག་སོགས་ཀྱི ་ནང་དུ་ཚུད་ཙམ་ལས། སྙན་དངགས་སུ་གྲགས་པའི་ནང་དུ་ནི་ སུས་ཀྱང་མི་འཇུག་པར་སྣང་། དེ་མིན་རང་རེ་རྣམས་ཀྱི་ད་ལྟའི་ རྩོམ་ལུགས་འདི་ནི་རྒྱ་སྐད་བོད་ དུ་བསྒྱུར་བ་རྣམས་ཀྱི་དབྱིབས་ཁོ ་ནར་བྲིས་པ་ཡིན་ལ། དེ་རྣ་བར་འཇགས་འཇགས་ནས་གོ་བདེ་ བར་སོང་བ་ཡིན་གྱི། བོད་སྐད་རང་དབང་བའི་སྒྲིག་ཚུལ་ ནི་མིན་པར་ངེས་མོད། སུ་ཞིག་གི་རྣ་བར་འགྲོ། ཚིག་གསལ་ཆེ་བར་བྲིས་ཚེ་ཀུན་གྱི ས་གྲོང་ཚིག་ཅེས་སྨྲ་ཡིན་གདའ་སྟེ ། གྲོང་ཚིག་ལ་ངོ་ཚའི་ཚིག་རྗེན་པར་ སོང་བ་ཞིག་དགོས་ཀྱི་ཚིག་རྗེན་པ་ ཐམས་ཅད་དེར་ག་ལ་འགྱུར”༤ཞེས། རང་རེ་རྣམས་ཀྱིས་རྒྱ་གར་གྱི་ཚི ག་སྦྱོར་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་རིང་ ཕ་མེས་ལུགས་ཀྱི་ཚིག་སྦྱོར་དང་བོ ད་སྐད་རང་གི་གཤིས་ལ་ལྷོད་གཡེང་ ཤོར་བར་སུན་འབྱིན་ཡོད།
དེ་བཞིན་སྔར་བོད་དུ་ས་པཎ་གྱིས་ མཚོན་པའི་རྩོམ་གཤིས་ཁ་གསལ་ཞིང་ གོ་བདེ་བའི་ལུགས་ཤིག་དང་མཁས་གྲུ བ་དགེ་ལེགས་དཔལ་བཟང་གིས་མཚོན་ པའི་རྩོམ་གཤིས་ཁ་དམ་ཞིང་གོ་དཀའ་ བའི་ལུགས་ཤིག་ཅེས་རྩོམ་གཤིས་གཉི ས་སུ་དབྱེ་བའི་སྐབས་སུ་ཡང་ཚིག་ སྦྱོར་དེ་ཚད་འཛིན་ས་གཙོ་བོར་བྱ ས་པ་བཅས་ལས་ཚིག་སྦྱོར་ནི་རྩོམ་ རིག་གི་གལ་ཆེའི་གྲུབ་ཆ་ཞིག་ཡིན་ པ་གསལ་བཤད་ནན་པོ་བྱས་ཡོད་པ་མཚོ ན་ཐུབ།
གཉིས་པ། བོད་ཀྱི་དེང་རྩོམ་གྱི་ཚིག་སྐྱོ ན་དངོས་བཤད་པ།
བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གི་ཚིག་སྦྱོར་ ནི་བོད་ཀྱི་སྤྱི་སྐད་མུ་མཐུད་སྐྱོ ན་མེད་ཀྱི་ཐོག་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེ ད་པའི་གལ་ཆེའི་མཐུན་རྐྱེན་ཞིག་ ཡིན་ཞིང་། རྩོམ་རིག་གི་ཚིག་སྦྱོར་ཉམས་སོང་ ན་བོད་ཀྱི་སྐད་ཀྱང་ཉམས་ངེས་ཡིན་ པ་སྨྲོས་མི་དགོས། ཕྱོགས་དེའི་ཉེན་ཚབས་ཀྱི་ངོས་ནས་ བརྗོད་ཀྱང་རྩོམ་རིག་གི་ཚིག་སྐྱོ ན་ལ་དོ་སྣང་བྱ་དགོས་པ་ནི་སྨྲོས་ མི་དགོས། བོད་ཀྱི་དེང་རྩོམ་གྱི་ཚིག་སྐྱོ ན་སྐོར་དོན་གྱི་ངེས་པ་འདྲེན་ནུ ས་པ་ཞིག་དང་། རྣག་ཐོག་གཙག་འཁེལ་ཞིག་ཁོ་བོས་ བརྗོད་པར་མི་ནུས་ཀྱང་རང་གི་ལྟ་ ཚུལ་ཙམ་གླེང་ན་གཤམ་གསལ་ཁག་ཡོད་ པར་སེམས།
གཅིག ཡུལ་སྐད་དང་ཁ་སྐད་ཐལ་དྲགས་པ།
དེ་ཡང་མཁས་དབང་དགེ་ཆོས་ཀྱིས། “དེས་ན་ད་དུང་ཡང་རང་རེ་རྣམས་ཇི་ སྲིད་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་ཐ་སྙད་དང་ཆོ ས་སྐད་ལ་ཆ་འཇོག་བྱེད་པ་དེ་སྲིད་ དུ་བོད་ཡུལ་ཡོངས་རྫོགས་ཀྱི་སྐད་ རིགས་ཀྱང་གཅིག་ཏུ་གནས་པ་ཡིན་ཞི ང་། དཔེར་ན་ཆོས་སྐད་དུ་བྲིས་པའི་གླེ གས་བམ་ཞིག་མངའ་རིས་ནས་ཨ་མདོའི་ བར་དུ་འཁྱེར་ཡང་། ཐམས་ཅད་ཀྱིས་ལྷོགས་ཤིང་གོ་ཐུབ་ པ་ཡིན། དེ་མིན་དེང་སང་མཐའ་མི་འགའ་ཞིག་ གིས། དབུས་ཀྱི་ཕལ་སྐད། བླ་དྭགས་ཀྱི་ཕལ་སྐད་སོགས་སྣང་བ་ གང་དྲན་གྱི་སྐད་མཛོད་དང་གླེགས་ བམ་སྡེབ་པ་འདི་རིགས། བརྒྱ་ལ་དར་སྲོལ་ཆེ་རུ་སོང་ན། ཡུལ་སོ་སོའི་ཕལ་སྐད་མི་འདྲ་བའི་ རྐྱེན་གྱིས། བོད་ཀྱི་སྐད་སྤྱི་ཡང་དུམ་བུར་ ཆད་དེ། ནམ་ཞིག་ན་ཡུལ་སོ་སོའི་སྐད་དང་ཡི ་གེ་ཕན་ཚུན་བརྡ་མི་འཕྲོད་པ་ཞིག་ འོང་ངེས་ལ། སྐད་ཡིག་སོ་སོར་གྱེས་པས། བསམ་འཁྱེར་དང་སྤྱོད་ལམ་སོགས་ཀྱ ང་ཐ་དད་དུ་སོང་སྟེ། མཐར་བོད་ཀྱི་རིགས་དང་རྒྱལ་ཁམས་ རྩ་བ་ཉིད་ནས་སིལ་བུར་འཐོར་བའི་ རྐྱེན་དུ་འགྲོ་བ་ལགས། གལ་ཏེ་ཕལ་སྐད་གསར་པ་ཞིག་བོད་ཡུ ལ་ཀུན་ཏུ་དར་བའི་དབང་དུ་བྱས་ན་ ཡང་། རང་ཅག་གི་ཆོས་སྐད་དུ་བྲིས་པའི་ མདོ་རྒྱུད་རིག་གནས་ཀྱི་གཙུག་ལག་ རྒྱ་མཚོ་ལྟ་བུ་འདི་ཀུན་རིམ་གྱི ས་སུས་ཀྱང་མི་གོ་བའི་གླེགས་བམ་ གྱི་ཕུང་པོ་ཙམ་དུ་འགྲོ་ངེས་པས། སྲོལ་ངན་འདི་འདྲའི་ཕྱོགས་ལ་ཐམས་ ཅད་ཀྱིས་བག་ཟོན་དགོས་པ་ལགས”༥ཞེ ས་གསུངས་པ་བཞིན། བོད་ཀྱི་སྤྱི་སྐད་ནི་རང་རེ་ལ་ བཀའ་དྲིན་ཤིན་ཏུ་ནས་ཆེ་བའི་སྔར་ གྱི་མཁས་པ་གནམ་གྱིས་ས་བཀབ་པ་ལྟ་ བུ་ཁོང་རྣམས་ཀྱིས་དཀའ་བ་དུ་མ་སྤྱ ད་པའི་འབྲས་བུ་གསེར་གྱི་ཉིང་ཁུ་ ལྟ་བུ་ཡིན་པས་དེ་ཉམས་ན་མི་རིགས་ དང་མི་རིགས་ཀྱི་སྐད་དང་རིག་གནས་ བསམ་སྦྱོར་ཐམས་ཅད་རྩ་འཐོར་དུ་ འགྲོ་བའི་ཉེན་ཚབས་ཆེ་བས། མཁས་དབང་གང་གི་གདམས་པ་བཞིན་བག་ ཟོན་བྱ་དགོས་པ་ནི་ངེད་ཕྱི་རབས་ པའི་གཡོལ་ཐབས་མེད་པའི་འོས་འགན་ ཞིག་ཡིན། དེང་བོད་ཀྱི་ཡིག་རྩོམ་སྤྱི་དང་ སྐབས་སུ་བབས་པ་རྩོམ་རིག་གི་ངོས་ ནས་བལྟས་ན་ཡུལ་ལུང་བྱེ་བྲག་པའི་ སྐད་སྤྱོད་དྲགས་པའི་སྐྱོན་མངོན་ གསལ་དོད་པོ་ཡོད། དེ་ཡང་ངེད་དབུས་གཙང་པའི་ངོས་ནས་ བལྟས་ན་ཨ་མདོ་པའི་རྩོམ་དུ་ཡུལ་ སྐད་སྤྱོད་པ་ཐལ་ཆེ་བའི་སྣང་ཚུལ་ དངོས་སུ་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད་པ་བཞིན་ ཨ་མདོ་བས་ཀྱང་དབུས་གཙང་གི་རྩོམ་ དུ་ཁ་སྐད་སྤྱོད་པ་ཐལ་ཆེ་བའི་སྐྱོ ན་ཡང་གོ་རྒྱུ་ཡོད་པ་དང་། དབུས་གཙང་གི་རྩོམ་དུ་ཡང་དབུས་ གཙང་གིས་ཁ་སྐད་སྤྱོད་དྲགས་པ་མཐོ ང་རྒྱུ་ཡོད། དཔེར་ན《ནགས་ཚང་ཞི་ལུའི་སྐྱིད་སྡུ ག》(འདིར་དཔེ་བཞག་པ་རྣམས་ཁོ་བོས་ ཉེ་དུས་བལྟས་པའི་བརྩམས་ཆོས་འགའ་ ཞིག་གི་སྐྱོན་ཡིན་ཞིང་། དེ་སྔོན་བལྟས་པ་དང་གཞན་གྱི་བརྩ མས་ཆོས་ཐམས་ཅད་འདུ་ཐུབ་མེད། གལ་ཏེ་དཔེ་བཞག་པ་རྣམས་ཀྱིས་རྩོ མ་པ་པོར་ཕོག་ཐུག་བྱུང་ཚེ་སྔོན་ ནས་དགོངས་འགལ་མེད་པ་ཞུ་རྒྱུ་ཡི ན)ལྟ་བུར་ཆ་མཚོན་ནས་བཤད་ན། ཐོག་མར་དེབ་མིང་གི་ཞི་ལུ་ཞེས་པ་ ཨ་མདོའི་ཁ་སྐད་འཁྲུལ་མེད་ཅིག་ཡི ན་པས། དབུས་གཙང་གི་བོད་མི་སྤྱིས་གོ་རྒྱུ ་ལྟ་ཞོག་ཐ་ན་ཡི་གེ་ཡག་པོ་ཤེས་ མཁན་ཞིག་གིས་ཀྱང་གོ་མི་ཐུབ་པ་ དང་། ནང་དོན་དངོས་ཀྱི་སྐབས་སུ་ཡང་ཨ་ མདོའི་ཁ་སྐད་སྤྱོད་ཐལ་ཆེ་བ་ཤིན་ ཏུ་མང་བས་ནང་དོན་ཆ་ཚང་གོ་མི་ཐུ བ་པ་ཤོད་མི་དགོས། དེ་བཞིན་ངེད་དབུས་གཙང་པའི་ངོས་ ནས་གླེང་ན《ལྷིང་འཇགས་ཀྱི་རྩྭ་ ཐང》དུ་ཡང་ཨ་མདོའི་ཁ་སྐད་སྤྱོད་ དྲགས་པ་མངོན་གསལ་དུ་མཐོང་། ད་དུང་དཔེ་དངོས་སུ་གཞག་ན། 《མར་མེ་ཚེ་འབར》དུ“ཨ་ལ་ཞི་མོ། ཨ་ཅེ་ཝར་མའི་ལྟེ་བའི་མར་ཞོལ་ན། ས་ས་སེའུ་ཡི་སྡོང་བོ་ཡོད་ཀི། ཡར་གྱིས་བཏོག་གི་མར་གྱིས་བཏོག་ གི ངས་གཅིག་བཏོག་ན་ཨེ་ཆོག་གི”༦ཞེས་ པ་ལྟ་བུ་གོང་གསལ་གྱི་ཞི་ལི་དང་ འདྲ་བར་གཏམ་དུམ་བུ་འདིའི་ཞི་མོ ས་གཙོས་པའི་དོན་ཁག་དབུས་གཙང་གི ས་གོ་མི་ཐུབ་པ་དང་། 《སྤྲིན་གྱི་རྫི་བོ》རུ“ལུག་ཁྱུ་ མཚམས་ན་ཁོ་ཚོ་མཚམས་པ་དང་ལུག་ཁྱུ ་འགྲོ་ན་ཁོ་ཚོ་ཡང་འགྲོ”༧ཞེས་པའི ་མཚམས་ཀྱི་དོན་གང་ཡིན་ཆ་མི་འཚལ་ ཞིང་། “འེ་ཁོ་རང་ངོ་ཤོམ་ལ་དགའ་པས། ཨ་ནེ་ཡི་བུ་སྐལ་དུ་བྱིན་ཡང་། ཁྱིམ་དུ་རྗེས་འདུག”༨ལྟ་བུ་སྐབས་ འདིར་རྗེས་འདུག་ཅེས་པ་ཁྱིམ་ཚང་ ཞིག་ལ་བུ་མེད་པར་མག་པ་ཚུར་བླངས་ པ་ལ་རྗེས་འདུག་ཟེར་མཆན་ཡོད་ན་ ཡང་ཁ་སྐད་ཐལ་དྲགས་པ་ཡིན། བོད་ཀྱི་དེང་རབས་བུད་མེད་ཀྱི་ བརྩམས་སྒྲུང་རིང་གྲས་དང་པོ་ཡིན་ པའི《ཕྱུར་བ》རུ་ཡང་ཨ་མདོའི་ཁ་སྐ ད་སྤྱོད་ཐལ་ཆེ་བ་གང་དེའི་སྐྱོན་ ཞིག་ཡིན་ཏེ། དཔེར་ན། “ད་ལོ་པད་མ་རྡོ་རྗེ་རང་ལོ་ཡིན་ པས་ངའི་ཡིད་སེམས་བདེ་མོ་ཞིག་མ་ རེད”༩ཅེས་པའི་རང་ལོ་དང་། “ཁྱོད་འདི་སྐྱེས་པ་གཡུགས་ཅན་ཟེ ར་བ་རེད”༡༠ཅེས་པའི་གཡུགས་ཅན་ལྟ་ བུ་ཨ་མདོའི་ཁ་སྐད་ཡིན་པས། དབུས་གཙང་གིས་གོ་མི་ཐུབ། རྩོམ་རིག་ལ་བརྩམས་སྒྲུང་དང་འཁྲ བ་གཞུང་ལྟ་བུར་ས་གནས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོ ས་སྟོན་པའི་ཆེད་དུ་སྐབས་འགར་ཡུ ལ་ལུང་གང་དེའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་ ཐ་སྙད་རེ་གཉིས་སྤྱོད་པ་ལུགས་དང་ མཐུན་ན་ཡང་ཡུལ་སྐད་སྤྱོད་ཆེ་ན་ མ་མཐར་ཡང་དོན་མི་གོ་བས། དོན་བྱེད་ཀྱི་ནུས་པ་མེད་པའི་བརྩ མས་ཆོས་ཤིག་བོད་སྤྱི་ལ་མི་མཁོ་ བས་གཟབ་དགོས་པར་སེམས།
གཉིས། ཚིག་སྦྱོར་དོན་ལ་མི་གནས་པ།
བོད་ཀྱི་དེང་རྩོམ་དུ་ཚིག་སྦྱོར་ དོན་ལ་མི་གནས་པའི་སྐྱོན་དེ་བརྡ་ དང་ཐ་སྙད་ལ་སྦྱངས་པ་དེ་ཙམ་མེད་ པའི་ལས་དང་པོ་བ་རྣམས་ལ་ཚབས་ཆེ་ ཡང་རྩོམ་པ་པོ་གཞན་ལ་ཡང་མེད་པ་མི ན་ཞིང་། ལྷག་པར་དུ་དེང་གི་དུས་རྒྱ་ཡིག་ ལྟ་བུའི་སྒྱུར་གྱི་ཞེན་གྱིས་མི་ ཉུང་ཙམ་ཐོན་གྱི་ཡོད། དཔེར་ན།《ལོ་བརྒྱའི་ལུང་བསྟན》དུ“ སྐད་ཆ་དེ་ནི་རྨ་བྱའི་རྣ་ལམ་དུ་ དཔྱིད་ཐོག་མའི་འབྲུག་གི་གད་རྒྱ ངས་ཐོས་པ་ལྟར”༡༡ཞེས་བྱུང་བས། གད་རྒྱངས་ནི་གཅན་གཟན་ཆེན་པོའི་ རིགས་ཀྱི་ངར་སྐད་ཀྱི་མིང་སྟེ། སེང་གེའི་གད་རྒྱངས་ལྟ་བུ་ལས། འབྲུག་གི་གད་རྒྱངས་ཞེས་བརྗོད་སྲོ ལ་མེད་པས། རྨ་བྱའི་རྣ་ལམ་དུ་དཔྱིད་ཐོག་མའི ་འབྲུག་སྒྲ་ཐོས་པ་ལྟར་ཞེས་སྤྱད་ ན་དོན་ལ་གནས་པར་སྙམ། ལ་ལས་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་དྲོད་སྐྱི ད་ཅེས་པའི་ཚིག་གི་སྦྱོར་བ་བྱེད་ བཞིན་ཡོད་པའི་ངོས་ནས་བཤད་ན། དྲོད་སྐྱིད་ནི་ལུས་ལ་རེག་པའམ་སེ མས་ལ་མྱོང་བ་ལས་བྱུང་བ་ཡིན་ཞིང་ ། མཛེས་སྡུག་ལྡན་པ་ནི་མིག་ཤེས་ཀྱི ་མྱོང་བྱ་ཡིན་པས་དོན་ལ་མི་གནས། འགའ་ཞིག་གིས“文明城市”ཞེས་པར་ཡ་རབས་ ཀྱི་གྲོང་ཁྱེར་དང་ཚུལ་ལྡན་གྱི་ གྲོང་ཁྱེར་ཞེས་བརྗོད་དགོས་ཀྱང་ དུས་རྟག་ཏུ་ཤེས་དཔལ་གྱི་གྲོང་ཁྱེ ར་ཟེར་བ་དང་། “绿色食品”ལ་སྔོ་ལྗང་གི་ཟས་རིགས་ཟེ ར་ན་གོ་རྒྱུ་གང་ཡང་མེད། ཡང་རྩོམ་རིག་གི་གཞུང་ལ་དེབ་ཐེར་ ཞེས་བྲིས་པ་ཡང་ཡོད་པས་དེབ་ཐེར་ ནི་ལོ་རྒྱུས་ཡི་གེར་བྲིས་པའི་ དཔེ་ཆའམ་དེབ་ཀྱི་མིང་ཡིན་པས་མི་ འགྲིག དེ་བཞིན་ཀོ་བའི་རྩྭ་རས་དང་འགྱི ག་གི་རས་ཁུག་ཅེས་རྒྱུན་ལྡན་ངག་ ལས་སྣང་མེད་དུ་བརྗོད་པ་བརྩམས་ཆོ ས་སུ་སྤེལ་ན་མི་རུང་ཞིང་། ཨབ་རའི་ཚང་ལ་ཙི་ཙིའི་ཁང་པ་ཞེ་ན་ དེ་བས་བཞད་གད་ཀྱི་ཡུལ་དུ་གྱུར་ ངེས། དོན་ངོ་མའི་འགན་འཁྲི་ཕྲག་ཏུ་བཞེ ས་ནས་སྤྱི་ཚོགས་དང་མིའི་རིགས་ལ་ འགན་འཁུར་མཁན་དང་། ཀློག་པ་པོར་འགན་འཁུར་མཁན་གྱི་རྩོ མ་པ་པོ་དོ་ནན་ཅན་ཚོས་ཚིག་སྦྱོར་ དོན་དང་མཐུན་པ་ཞིག་ཡོང་བའི་ཐད་ ལྷོད་གཡེང་ཡེ་ནས་མི་གཏོང་བར་ཡི ད་གཟབ་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་པས། ངེད་རྩོམ་པ་པོ་ཀུན་གྱིས་གནད་དེ ར་ཡང་གཟབ་དགོས་པར་སེམས།
གསུམ། ཚིག་རྙོག་མང་བ།
ས་པཎ་གྱིས། “དོན་འདུས་ཚིག་གསལ་བརྗོད་པ་བདེ། །ངག་ཉུང་ཚིག་སྙོམས་གཟུང་བ་སླ། །བསྡུས་དོན་ཉིད་ཀྱིས་གཞུང་གོ་བ། །དེ་འདྲ་གང་གིས་ཤེས་དེ་མཁས”༡༢ཞེ ས་འཆད་པའི་གནས་སྐབས་སུ་གསུངས་ པའི་ཡོན་ཏན་འདི་དག་ནི་དོན་དངོས་ ཐོག་རྩོམ་པའི་གནས་སྐབས་སུ་ཡང་ཅི ་ནས་ཀྱང་ཚང་དགོས་པའི་ཡོན་ཏན་ཡི ན་ཞིང་། རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་བྱེད་པའི་ཚེ་ ཚིག་བསྡུས་ཤིང་དོན་གསལ་བའི་བླང་ བྱ་ཡོད། གལ་ཏེ་ཚིག་རྙོག་མང་ན་སྐྱོན་དུ་ གྱུར་བ་ཀུན་གྱིས་རྟོགས་སླ། རང་རེའི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུ ས་ཐོག་གནའ་རབས་ཀྱི་དུས་སུ་ཚིག་ བསྡུས་ཤིང་དོན་གསལ་བའི་ཁྱད་ཆོས་ ཤིག་ཚིགས་བཅད་ཙམ་མ་ཡིན་པར་བོད་ རྩོམ་སྤྱི་ལ་ཡོད་པ་དང་། དེ་ནས་བར་དུས་དང་ཉེ་རབས་ཀྱི་དུ ས་སུ་ཚིག་སྔར་དང་བསྡུར་ན་རྙོག་ ཏུ་སོང་ཡོད་ཅིང་། དེང་རབས་ཀྱི་དུས་སུ་དེ་བས་རྙོག་ ཏུ་སོང་ཡོད། དེས་ན་ཚིག་རྙོག་མང་བ་ནི་དེང་རྩོ མ་གྱི་སྐྱོན་གཞན་ཞིག་ཡིན། དཔེར་ན། 《མཛའ་གཅུགས་ཀྱི་མི་ཚེ》རུ“ལྷག་ པར་དུ་འཇིགས་པ་མེད་ཅེས་པའི་སྒྲ་ ཐོས་པས་སེམས་ལ་ཚོར་བ་མི་འདྲ་བ་ ཞིག་བྱུང་ནས་ཐད་ཀྱི་ཐོག་ཁར་ཕྱི ན་ནས་ཉན་པས་གཞས་ཚིག་ཆ་ཚང་གོ་ཞི ང་དོན་རྟོགས་ཏེ་ལམ་སེང་མར་བབས་ ཏེ་ཁོའི་འགྲམ་དུ་ཕྱིན་ནས་ཨམ་ཕྲ ག་ནས་དངུལ་ཏོག་ཙམ་བཏོན་ཏེ་ཁོ་ལ་ སྤྲད་ནས་ཁྱོད་ཀྱིས་གཞས་ཚིག་དེ་ འདྲ་བཏང་དོན་གང་ཡིན”༡༣ཞེས་སྐད་ ཆ་དུམ་བུ་གཅིག་གི་ནང་ནས་སྒྲ་དང་ ཏེ་སྒྲ་དུ་མ་བྱུང་བ་ནི་ཚིག་རྙོ ག་ཏུ་མཐོང་བ་དང་། 《ཕྱུར་བ》རུ“མི་སེམས་ཀྱི་ཟང་ཟིང་ གི་འགྱུར་བ་ལས་དེ་འདྲའི་རི་མོའི ་སྲོལ་ལུགས་ཀྱི་མཚོན་བྱེད་བྱུང” ༡༤ལྟ་བུ་སྐད་ཆ་དུམ་བུ་གཅིག་ཏུ་ འབྲེལ་སྒྲ་དུ་མ་བྱུང་བ་ནི་སྐྱོ ན་ཡིན། དེ་བཞིན་བརྩམས་ཆོས་གཅིག་ཏུ་དགོ ས་མེད་ཀྱི་ཉོག་བཤད་མང་བ་ཡང་ཚིག་ རྙོག་ཡིན་ཏེ།《ཕྱུར་བ》ཡི་མི་སྣ་ གཙོ་བོ་མཛེས་སེས་བོད་ཡིག་སློབ་ འབྲིང་ཞིག་ཏུ་རི་མོའི་ལོ་རྒྱུས་ སྐོར་བཤད་ཁྲིད་བྱས་པའི་ནང་དོན་ ཆ་ཚང་བཀོད་པ་ཚིག་རྙོག་ཡིན་ལ། ལྷ་སའི་ཇོ་བོ་མཇལ་སྐབས་ཇོ་བོའི་ ལོ་རྒྱུས་བརྩམས་སྒྲུང་དུ་བཀོད་ པ་ཡང་ཚིག་རྙོག་ཡིན། དེ་ལྟ་བུའི་ཉོག་བཤད་ཀྱི་སྐྱོན་ དེ་དེང་རབས་ཀྱི་རི་ཆུའི་ལྷུག་རྩོ མ་མམ་རིག་གནས་ལྷུག་རྩོམ་ལ་ཡོངས་ ཁྱབ་ཏུ་གནས་ཡོད། ཡང་གོ་ཐལ་ཕྱི་རུ་འཕོ་བར་སོང་བ་ ལ། ཐབ་ཀྱི་ཛར་ཛོར་བླུག་ས་ཁྱེར་ནས་ ཕྱི་རུ་དབྱུག་ཏུ་སོང་ཞེ་ན་དོན་ ལ་མི་གནས་པའི་ཚིག་རྙོག་རང་ཡིན་ པ་རྟོགས་སླ། མདོར་ན་ཚིག་རྙོག་མང་ན་དོན་འཕྲལ་ དུ་མི་རྟོགས་པ་དང་། ཀློག་པ་པོ་མགོ་རྨོངས་ནས་སྒྱིད་ ལུག་གི་དབང་དུ་འགྱུར་ཉེན་ཡོད་ པས་གཟབ་དགོས་པར་སེམས།
བཞི། བརྡ་གསར་གང་བྱུང་དུ་སྤྱོད་པ།
རྗེ་ཙོང་ཁ་པས“རྩོམ་པའི་སྐབས་ལ་ ཚིག་གང་འདྲ་ཞིག་བརྩམས་ན། སྦྱོར་བ་དམ་ལྷོད་གང་འདྲ་ཞིག་ཡི ན་ན། གང་ལྟར་མིང་གསར་པ་དང་། དེ་སྔོན་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་གསུངས་མ་ མྱོང་བ་དང་། རྒྱ་གར་གྱི་པཎྜི་ཏ་དེ་དག་གིས་ གསུངས་མ་མྱོང་བའི་མིང་གསར་པ་དང་ ། བོད་ཀྱི་ལོ་ཙཱ་བ་དེ་དག་གིས་གསུ ངས་མ་མྱོང་བའི་མིང་ཚིག་གསར་པ་དེ ་འདྲ་མང་པོ་རྩོམ་པ་ཡིན་ན་བསྟན་ པ་སྤྱི་ལ་གནོད་སྐྱོན་ཆེན་པོ་འགྲོ ་ཡི་རེད་ཅེས་ཞེ་དྲག་གསུངས་ཡོད་ རེད”༡༥ཅེས《རིག་པའི་སྒྲོན་མེར》 བསྟན་ཡོད་པ་ལས། རྗེ་ཙོང་ཁ་པས་བརྡ་གསར་གང་བྱུང་ དུ་སྦྱོར་བ་སྐྱོན་དུ་མཐའ་གཅིག་ ཏུ་འཛིན་པ་མཐོང་ཐུབ་པ་དང་། ས་པཎ་གྱིས་ཀྱང《མཁས་འཇུག》ཏུ་བརྡ་ གསར་གང་བྱུང་དུ་སྦྱོར་མི་རུང་ བར་གསུངས་ཡོད། རྩོམ་རིག་ཏུ་བརྡ་གསར་མཐའ་གཅིག་ ཏུ་སྤྱོད་མི་རུང་བ་མ་ཡིན་ཞིང་། ལྷག་པར་དུ་དུས་བསྟུན་གྱི་དངོས་ པོ་གསར་པ་དང་རིག་གནས་གསར་པར་མི ང་གསར་པ་ཡོང་སྲིད་པ་དང་། སྐད་གསར་པ་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བ་དང་ བསྟུན་ནས་བརྡ་དང་ཐ་སྙད་གསར་པ་ཐོ ན་སྲིད་པས་འོས་འཚམས་ཀྱིས་སྤྱོད་ པ་ནི་ལུགས་དང་མཐུན་པར་སེམས། འོན་ཀྱང་བོད་ཀྱི་དེང་རྩོམ་གྱི་ སྐབས་རང་བཟོའི་བརྡ་གསར་གང་བྱུང་ དུ་སྤྱོད་པའི་སྣང་ཚུལ་ཅུང་མངོན་ གསལ་དོད་པོ་ཡིན་པ་དང་། དེ་སྔ་ཡོད་བཞིན་པ་དང་དོན་ལ་དེ་ ལས་འཚམས་པ་མེད་པའི་ཐ་སྙད་ཡོད་ བཞིན་དུ་དེ་དག་མི་སྤྱོད་པར་སྔར་ ཡོད་གསར་བཟོའི་སྣང་ཚུལ་ཡང་མི་ཉུ ང་ཙམ་ཡོད། དཔེར་ན། ལྗོངས་རྒྱུ་ཞེས་པ་སྔར་ཡོད་བཞིན་ པ་ལ་ཡུལ་སྐོར་ཞེས་མང་མང་གིས་སྤྱོ ད་པ་དང་། ལམ་ཡིག་ཅེས་པ་ཡོད་བཞིན་དུ་ཡུལ་ སྐོར་ཟིན་བྲིས་ཞེས་སྤྱོད་པ། སྤེན་སྐྱིད་ཅེས་པ་ཡོད་བཞིན་གཟའ་ མཇུག་ཅེས་སྤྱོད་པ། རྩོམ་ལུས་ལ་རྩོམ་རྣམ་དང་། བརྩམས་ཆོས་ལ་བརྩམ་བྱ་ཞེས་སྤྱོད་ པ། རྒྱ་སྐད་ཀྱི“场合”ཞེས་པར་དོ་ར་ཟེ ར་རྒྱུ་ལ་ཡུལ་རྣམ་དང་། “肖像”ཞེས་པར་བྱད་གཟུགས་ཟེར་དགོས་ ཀྱང་ཕྱི་རྣམ་ཞེས་སྤྱོད་པ། ཨ་མ་དངོས་མ་ཡིན་པར་ཆུང་ནས་ནུ་མ་ སྦྱིན་ནས་སྙོར་སྐྱོང་བྱེད་མཁན་ ལ་མ་མ་ཞེས་པ་བརྡ་རྙིང་དུས་ནས་ཡོ ད་ཀྱང་ཕྱི་གཡར་གྱི་ཐ་སྙད་རྨ་རྨི ་ལྟ་བུ་སྤྱོད་པ་མཐོང་། ད་དུང“比较学”ཞེས་པར་སྔར་ཡོད་ཚིག་ ལྟོས་འཇོག་རིག་པ་ཞེས་པ་རང་སོར་ འཇོག་གམ་གཤིབ་བསྡུར་ཞེས་པའི་ཐ་ སྙད་གསར་པ་སྤྱོད་དགོས། “主流”ཞེས་པར་སྔར་ཡོད་ཚིག་གཞུང་རྟ ་ཞེས་པ་སྤྱོད་རྒྱུ་ཡིན་ནམ། དེང་ཡོངས་ཁྱབ་ལྟ་བུ་ཆགས་ཟིན་པའི ་བརྡ་གསར་གཙོ་ཐིགས་སྤྱོད་རྒྱུ་ ཡིན་པ་ལྟ་བུར་ཡང་མནོ་བསམ་རེ་བྱ་ དགོས། དེ་ལྟར་བརྡ་གསར་གང་བྱུང་དུ་སྤྱོ ད་པའི་ཚུལ་ནི་གསར་རྩོམ་ཙམ་མ་ཡི ན་པར་སྒྱུར་རྩོམ་དུ་དེ་བས་མངོན་ གསལ་དོད་པས། བརྡ་གསར་སྤྱོད་པ་ཐལ་དྲགས་ན་ཚིག་ མི་མཛེས་ཤིང་གོ་དཀའ་བ། ཐ་ན་བོད་སྐད་ཉམས་པའི་གཞི་ཡིན་པ་ སོགས་སྐྱོན་མི་ཉུང་ཙམ་ཐོན་སྲིད་ པས་ཅི་ནས་ཀྱང་གཟབ་དགོས་པར་སེམས།
ལྔ། བརྡ་སྤྲོད་ལུགས་དང་མི་མཐུན་པ།
སྤྱི་འགྲོས་ལྟར་ན་དེང་བཀོལ་སྤྱོ ད་བྱེད་བཞིན་པའི་བོད་ཡིག་ནི་རང་ རེའི་རིགས་ལ་བཀའ་དྲིན་ཤིན་ཏུ་ཆེ ་བའི་སློབ་དཔོན་ཐོན་མི་སམ་བྷོ་ ཊས་དུས་རབས་བདུན་པར་གསར་བཟོ་ གནང་བ་དང་སུམ་རྟགས་གཉིས་ཀྱིས་ གཙོས་པའི་བརྡ་སྤྲོད་གཞུང་རྣམས་ ཀྱང་དུས་རབས་དེ་རང་དུ་ཐོན་མིས་ སྐབས་དེའི་བོད་ཀྱི་སྤྱི་སྐད་གཞི ར་བཟུང་ནས་བོད་སྐད་ཀྱི་འགྲོ་ལུ གས་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་ཐོག་ ནས་ཕྱོགས་སྡོམ་གནང་བ་ཞིག་ཡིན་ པས། བོད་སྐད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་ལུགས་ཐད་ མཛུབ་ཁྲིད་བྱེད་མཁན་གྱི་ཡང་དག་ པའི་གཞུང་ཞིག་ཡིན། ཕྱིས་ཀྱི་དུས་རབས་རིམ་བྱུང་དུ་ བོད་སྐད་ཟམ་མི་ཆད་པར་འཕེལ་རྒྱས་ སོང་ཡོད་པ་དང་སྦྲགས་དེང་ལྟ་བུར་ མཚོན་ན་ལག་ལེན་གསར་པ་འགའ་ཞིག་གི ་ཐད་མུ་མཐུད་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ ཀྱི་ཐོག་ནས་ཕྱོགས་སྡོམ་གྱིས་ཁ་ སྐོང་བྱེད་དགོས་པ་ཡང་དོན་དངོས་ ཀྱི་གནད་དོན་ཡིན། འོན་ཀྱང་སུམ་རྟགས་གཉིས་ལྟ་བུས་ དེང་གི་བོད་སྐད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་ སྟངས་ལ་སྔར་བཞིན་མཛུབ་ཁྲིད་ཀྱི་ ནུས་པ་ལྡན་པ་རྣམ་དཔྱོད་དང་ལྡན་ པ་ཀུན་གྱིས་ཁས་ལེན་དགོས། དེར་བརྟེན་དེང་གི་རྩོམ་རིག་གསར་ རྩོམ་མཁན་རྣམས་ཀྱིས་སུམ་རྟགས་ དག་གསུམ་ལ་མཁས་དགོས་པ་ནི་མ་མཐར་ ཚང་དགོས་པའི་ཆ་རྐྱེན་ཞིག་ཡིན་ཞི ང་། བོད་ཡིག་གི་་ལམ་ནས་གསར་རྩོམ་བྱེ ད་སྐབས་དེང་རབས་ལུགས་ཀྱི་སྙན་ ངག་རྗེས་སུ་འབྲང་མཁན་ཞིག་ཡིན་ཚེ ་སྐད་བརྡ་རྒྱུས་མེད་ཅན་དང་གཏན་ ཚིགས་དང་མཐུན་མི་དགོས་པའི་དམི གས་བསལ་ཡོད་པ་ཕུད་ཚིག་སྦྱོར་བོ ད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་ལུགས་ཀྱི་གཞུང་ དང་མཐུན་པ་དགོས། དེ་ལྟ་ཡིན་མོད་དེང་བོད་ཀྱི་རྩོ མ་རིག་གསར་རྩོམ་སྐབས་བརྡ་སྤྲོད་ ཀྱི་ལུགས་དང་མི་མཐུན་པར་རང་སྣང་ གང་དྲན་གྱིས་ཚིག་གི་སྦྱོར་བ་བྱེ ད་པའི་སྣང་ཚུལ་ཡང་རྟག་ཏུ་མཐོང་ རྒྱུ་ཡོད། དཔེར་ན། དུས་གསུམ་གྱི་དབང་དུ་ཤིང་སྡོང་ ལྟ་བུར་འདས་ལ་བཙུགས་དང་། མ་འོངས་པར་གཟུགས། ད་ལྟ་བར་འཛུགས། སྐུལ་ཚིག་ལ་ཚུགས་ཡིན་ཀྱང་འདས་མ་ འོངས་ད་ལྟ་བ་ཚང་མར་བཙུགས་ཞེས་སྤྱོ ད་པ་དུས་གསུམ་གྱི་སྐྱོན་དང་། གྲགས་ཅན་མི་སྣ་དང་སྣ་ཚོགས་གངས་ རི་ནི་ཁྱད་གཞི་དང་ཁྱད་ཆོས་གོ་ལོ ག་པའི་སྐྱོན། ཁོང་གི་ཁོ་བོར་སློབ་ཁྲིད་གནང་ལྟ ་བུ་བྱེད་འབྲེལ་གྱི་ཕྲད་ནོར་བའི ་སྐྱོན། ཀྲུང་གོ་དངུལ་ཁང་དང་ཀྲུང་གོ་རྡོ ་སྣུམ་ལྟ་བུ་ནི་རྫས་དང་བདག་པོའི ་འབྲེལ་བ་སྟོན་པ་ཡིན་པས་འབྲེལ་ སྒྲ་མེད་ན་ཀྲུང་གོ་ནི་དངུལ་ཁང་ ཡིན་པ་དང་། ཀྲུང་གོ་ནི་རྡོ་སྣུམ་ཡིན་པར་འཁྲུ ལ་སྲིད་པས་ཕྲད་བསྡུས་དྲགས་པའི་ སྐྱོན་ཡིན། སྙན་ངག《པེ་ཅིང་གཟའ་མཇུག་གི་སྙན་ ངག》ཅེས་པར་མཚོན་ན་སྙན་ངག་དེ་ཡུ ལ་པེ་ཅིང་དུ་བྲིས་པའི་སྤེན་སྐྱི ད་ཀྱི་སྙན་ངག་ཡིན་པས། པེ་ཅིང་གི་སྤེན་སྐྱིད་སྙན་ངག་ཅེ ས་ཕྲད་དགོས་སར་བརྒྱབ་དགོས་པ་ལས་ མི་དགོས་སར་བརྒྱབ་མི་རུང་། དེ་ལྟར་མིན་ན་པེ་ཅིང་དེ་སྤེན་སྐྱི ད་དུ་བྲིས་པའི་སྙན་ངག་ཡིན་པར་ འཁྲུལ་ཉེན་ཆེ། ད་དུང་དེང་སང་ལོ་ཆུང་རྣམས་ཀྱི་ ཁྲོད་ཁ་རྒྱུན་དུ་ཆགས་པའི་ཡག་པོ་ ཞེད་སྣང་དང་སྐྱིད་པོ་ཞེད་སྣང་ཞི མ་པོ་ཞེད་སྣང་ལྟ་བུ་འཇིགས་སྣང་ གི་ཚིག་དེ་རང་འདོད་བཞིན་སྤྱོད་ པ་དང་། བེམ་ཤེས་གང་ཡིན་དང་འགྲེང་འགྲོ་ དང་དུད་འགྲོ་གང་ཡིན་ལ་མི་ལྟོས་ པར། མི་ལ་ཡང་ཁ་རྒན་པ་དང་རླངས་འཁོར་ ལ་ཡང་ཁ་རྒན་པ་ཟེར་བ་མ་དག་རྒྱུན་ དུ་སྤྱོད་པ་འདི་དག་ལང་ཤོར་དུ་སོ ང་ནས་ཡིག་རྩོམ་དུ་ཡང་བཀོལ་སྤྱོ ད་བྱས་ན་བོད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་དང་ བརྡ་སྤྲོད་ཀྱི་ཆོས་ཉིད་ཉམས་པའི་ རྒྱུ་ཡིན་པར་ཐེ་ཚོམ་མེད།
དེ་ལྟར་བརྡ་སྤྲོད་ལུགས་དང་མི་ མཐུན་པའི་སྐོར་དཔེ་མཚོན་ཙམ་ཞུས་ པ་ཡིན་གྱི་ཞིབ་པ་སྔར་གྱི་མཁས་པ་ རྣམས་ཀྱི་སུམ་རྟགས་གཞུང་དུ་གསལ་ བར་བསྟན་ཡོད་པས་ཉིས་ཟློས་ཀྱི་ དགོས་པ་མེད་ཅིང་། དེང་གི་དུས་དོར་ཞི་རིན་པོ་ཆེ་ དང་། རྒན་དཔའ་རིས་སངས་རྒྱས་ལགས། རྒན་གསང་བདག་རྡོ་རྗེ་ལགས་སོགས་ ཀྱིས་བརྡ་སྤྲོད་ཀྱི་སྐྱོན་སྐོར་ ཆེད་དུ་བཀའ་སློབ་ཡོད་པས་ད་ནི་ གསན་དགོས་ཚོད་ཡིན། གོང་གསལ་བོད་ཀྱི་དེང་རྩོམ་གྱི་ ཚིག་སྐྱོན་རྣམས་སེལ་དགོས་ན་ གདམས་ངག་འདི་ཡིན་ཞེས་པ་ཞིག་ཁོ་ བོར་སྟོན་རྒྱུ་མེད་ཀྱང་། མི་རིགས་གང་དང་གང་གི་སྐད་ཡིག་ ནས་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་ལ་འཇུག་སྐ བས་ཐོག་མར་མི་རིགས་དེའི་སྐད་ལ་ བྱང་བ་ཞིག་དགོས་པ་དང་། བོད་རྩོམ་ངོས་ནས་གླེང་ན་བོད་ཀྱི ་སྐད་ལ་བྱང་བའི་ཐོག་སུམ་རྟགས་ དག་གསུམ་ལ་སྦྱངས་པ་མཐར་ཕྱིན་བྱེ ད་པ་གཞིར་བཅས། བརྡ་དང་ཐ་སྙད་ལ་ཆེད་དུ་སྦྱངས་པ་ བྱེད་དགོས་པ་དང་། དུས་དང་རྣམ་པ་ཀུན་ཏུ་དཔེ་ཀློག་ ལ་དགའ་ཞིང་། དཔེ་དེབ་ལྟ་ཀློག་གི་བརྒྱུད་རིམ་ ཁྲོད་ཐ་སྙད་སློབ་སྦྱོང་ལ་གཙིགས་ ཆེན་གྱིས་རང་གི་ཁོག་ཏུ་ཐ་སྙད་ཀྱི ་མཛོད་ལྟ་བུ་ཞིག་ཆགས་པ་བྱེད་དགོ ས། ལྷག་པར་དུ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལོ་ རྒྱུས་ཐོག་ཚིག་རྩལ་ལ་མངའ་བརྙེས་ པའི་མཁས་པའི་དབང་པོ་རྗེ་ཙོང་ཁ་ པ་དང་། རྫ་དཔལ་སྤྲུལ། གཙང་སྨྱོན་ཧེ་རུ་ཀ མདོ་མཁར་ཞབས་དྲུང་ཚེ་རིང་དབང་རྒྱ ལ། ལྷ་སྨོན་ཡེ་ཤེས་ཚུལ་ཁྲིམས། མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ། དོན་གྲུབ་རྒྱལ་ལྟ་བུའི་རྩོམ་པ་ པོའི་བརྩམས་ཆོས་ལ་དེ་བས་དོ་སྣང་ གིས་ཁོང་རྣམ་པའི་ཚིག་གི་སྦྱོར་ བ་བྱེད་ཐབས་ལ་སློབ་སྦྱོང་གི་དགོ ས་པ་ཆེན་པོ་ཡོད་པར་སེམས་པ་དང་། འགའ་ཞིག་གིས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ ལོ་རྒྱུས་ཐོག་སྔར་གྱི་དུས་སུ་ཚི ག་སྦྱོར་ལེགས་ཤོས་ནི་གླིང་སྒྲུ ང་དང་། གཙང་སྨྱོན་གྱི་མི་ལ་རས་པའི་རྣམ་ ཐར་ལྟ་བུ་ཡིན་པ་དང་། དེང་གི་དུས་སུ་གཙུག་གཡུ་ལྟ་བུ་ ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་བྱེད་བཞིན་ཡོད་ པས་དེ་ལྟར་དོན་ལ་གནས་ན་དེ་ལུགས་ བཞིན་བརྩམས་ཆོས་དེ་དག་གི་ཚིག་སྦྱོ ར་ལ་དེ་བས་སློབ་སྦྱོང་གི་དགོས་ པ་ཡོད། གཞན་ཡང་སྐབས་འདིར་ཆེད་དུ་བརྗོད་ དགོས་པ་ཞིག་ནི་དེང་ཁྲིམས་ལུགས་ དང་རྩིས་རིག་ལ་སོགས་པའི་རིག་ཚན་ ཁག་ལ་བོད་ཡིག་གི་ཚིག་མཛོད་ཡོད་ ཀྱང་རྩོམ་རིག་ལ་མེད་པས། རྩོམ་རིག་གི་ཚིག་མཛོད་ལྟ་བུ་གང་ མགྱོགས་རྩོམ་སྒྲིག་བྱ་དགོས་པ་ དང་། དེང་སྤྱིར་བོད་ཀྱི་སྐད་ལ་བཀས་ བཅད་བཞི་པ་བྱེད་རན་ཐག་ཆོད་པ་ལྟ ར་རྩོམ་རིག་ལ་ཡང་སྒྲིག་འཛུགས་ཡོ ད་པ་དང་འཆར་གཞི་ཡོད་པ། དུས་ཚོད་ཡོད་པ། གྲོན་དངུལ་ཡོད་པ་བཅས་ཀྱི་ཐོག་ ནས་དོན་ངོ་མའི་མཐོང་ཆེན་གྱིས་ བཀས་བཅད་བཞི་པ་བྱས་ཚེ་ཚིག་སྐྱོ ན་སེལ་བར་ཕན་ཐོགས་ཆེན་པོ་ཡོང་ངེ ས།
ཚིག་སྐྱོན་མེད་པའི་རྩོམ་ཞིག་ དཀའ་བ་དང་རང་གི་ཚིག་སྐྱོན་འཕྲལ་ དུ་སེལ་དཀའ་བ་དངོས་ཡོད་གནས་ཚུལ་ ཡིན་ཞིང་། འདིར་ཚིག་སྐྱོན་སྐོར་གླེང་བཞིན་ པའི་དཔྱད་རྩོམ་རང་ལ་ཡང་ཚིག་སྐྱོ ན་ཡོད་སྲིད། འོན་ཀྱང་རྩོམ་འབྲིའི་ནུས་རྩལ་ཞེ ས་པ་དེ་ཕྱོགས་ངེས་ཅན་ཞིག་གི་ཐོ ག་ནས་བཤད་ན་བརྡ་སྤྲོད་ཀྱི་ནུས་ པར་རག་ལུས་པས། སླད་ང་ཚོ་དཔུང་པ་མཉམ་གཤིབ་ཀྱིས་ གནད་དེར་ལྷོད་གཡེང་གཏོང་མི་རུང་ ཞུ་རྒྱུ་དང་། དོན་གྱི་སྙིང་པོ་དབེན་ཞིང་། སྒྱུ་རྩལ་གྱི་རིན་ཐང་མེད་པ། ཚིག་སྐྱོན་གྱི་གད་སྙིགས་མི་བཟོ་ བར་བྱའོ་ཞེས་པའི་རེ་བ་བསྐྱར་དུ་ སྙིང་དབུས་ནས་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། །