སྤེལ་ཞིབ་ཕྲ།
ཏུན་ཧོང་གཏེར་ཡིག་ལས་བོད་ཀྱི་བཙན་པོ་རིམ་བྱུང་གི་ལོ་རྒྱུས།
ཏུན་ཧོང་གཏེར་ཡིག། བོད་ཀྱི་བཙན་པོ་རིམ་བྱུང་གི་ལོ་རྒྱུས། ( 1287 P.T. ) ལེའུ་དང་པོ། ༄།།དྲི་གུམ་བཙན་པོ་སྐུ་ཆུང་བའི་ཚེ་མཚན་ཇིར་གདགས་ཤེས་（８４）། །མ་མ་གྲོ་ཞ་མ་སྐྱི་བརླིང་མ་ལ་དྲྀས་ན། མ་མ་འི་མཆིད་ནས། སྐྱྀ་བྲག་མར་བ་ནི་རྙིལ་ཏམ་མ་རྙིལ། དན་མ་འབྲི་སྤངས་ནི་མྱེས་ཚིག་གམ་མ་ཚིག། མཚོ་དམ་ལེ་དབལ་མཚོ་ནི་སྐམས་སམ་མ་སྐམས་ཤེས་མཆི། བྲག་མ་རྙིལ། མཚོ་ཡང་མ་སྐམས་སྤང་ཡང་མྱེས་མ་ཚིག་ཅེས་བགྱིསྣ། མ་མ་གྲོ་ཞ་མ། རྒས་ནས་རྣ་ལོག་པར་ཐོས་སྟེ། བྲག་ཀྱང་རྙིལ། སྤང་ཡང་མྱེས་ཚིག མཚོ་ཡང་སྐམས་ཤེས་ཐོས་ནས། འོན་ཏང་ཆུ་དགུམ་སྲི་དགུམ（８５）གྱིས། དྲི་གུམ་བཙན་པོར་མཚན་ཐོག་ཤིག་ཆེས་མཆི་ནས། །དྲྀ་གུམ་བཙན་པོར་མཚན་བཏགས་ནས། མཚན་བཏགས་ནོང་སྟེ། ཐུགས་སུ་ཡང་ཞུགས། ལྡེ་སྲས་མྱྀ་འི་མྱི་ཚུལ་ཏེ། མངོན་བར་དགུང་དུ་གཤེགས་པ་ལ་སྩོགས་པ་འཕྲུལ་དང་བྱྀན་ཆེད་པོ（８６）མངའ་བས། དྲོད་དང་དྲེགས་མ་ཐུབ་སྟེ། །བཙན་འདྲན་བདའ་（８７）ནས། ཡབ་འབངས་ཕ་དགུའ་དང་། ཡུམ་འབངས་ཚན་གསུམ་ལ་དགྲ་རུ་རྒལ་（８８）གཡག（གཡོག）（）དུ་དྲུང་ཕོད་དམ་ཞེས་བཀའ་སྩལ་ན། སོ་སོ་ནས་ཀུན་གྱིས་མྱྀ་ཕོད་ཆེས་གསོལ་ཏོ། ། ལོ་ངམ་རྟ་རྫིས་ཀྱང་མྱི་ཕོད་ཅེས་གསོལ་པ་ལས་མ་གནས་སྟེ། འུང་ནས་ལོ་ངམ་གྱྀས་གསོལ་པ། དེ་ལྟར་མྱྀ་གནང་ན། །ལྷ་འི་དཀོར་མདུང་རང་འདེབས་དང་།…
བཙན་པོའི་དུས་ཀྱི་བྲག་བརྐོས་ཡིག་རིས་གཅིག་གསར་དུ་མཚམས་སྦྱོར་ཞུས་པ།
རྩོམ་པ་པོ། ཆབ་སྤེལ་ཚེ་བརྟན་ཕུན་ཚོགས། འདིར་ད་ཕན་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་རིགས་ནང་མ་འཁོད་པའམ། ཡང་དག་པར་འཁོད་མ་མྱོང་བའི་བོད་ལྗོངས་ཆབ་མདོ་ས་ཁུལ་གྱི་ལྡན་མ་བྲག་རྩར་ཡོད་པའི་བོད་བཙན་པོའི་དུས་རབས་ཀྱི་བྲག་བརྐོས་ཡིག་རིས་འཁྲུལ་མེད་ཅིག་གི་སྐོར་ཐོག་མའི་མཚམས་སྦྱོར་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། དེ་ནི་སྔ་རབས་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚང་ཁག་དང་ཉེ་རབས་སུ་པེ་ཅིན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་པར་བསྐྲུན་འགྲེམ་སྤེལ་གནང་བའི་《བོད་ཀྱི་རྡོ་རིང་ཡི་གེ་དང་དྲིལ་བུའི་ཁ་བྱང་》ཞེས་པའི་དེབ་དང་《བོད་ཀྱི་གནའ་རབས་ཡིག་ཆ་གཅེས་བསྡུས་》ཞེས་པའི་དེབ་སོགས་ཀྱི་ནང་འཁོད་མེད་པ་དང་། ཡང་དག་པར་འཁོད་མ་མྱོང་བ་ཟེར་དགོས་དོན་ནི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཆོས་འབྱུང་གི་ཁྲོད་ནས་《རྒྱལ་རབས་གསལ་བའི་མེ་ལོང་》ནང་“……དེའི་བར་ལ་རྒྱ་མོ་བཟའ་ལ་སོགས་པའི་བོད་བློན་རྣམས་ཀྱིས་ལྡན་མ་བྲག་རྩར་ཕེབས་ནས། བྲག་ལ་བྱམས་པ་ཁྲུ་བདུན་པ་གཅིག་དང་། བཟང་སྤྱོད་གཉིས་བརྐོས་མར་བཞེངས། དེར་ཟླ་བ་གཅིག་བསྒུག་དེར་ཡང་བློན་པོ་(མགར་སྟོང་བཙན)མ་བྱོན་”(༡) ཞེས་རྒྱ་བཟའ་ཝུན་ཁྲེང་ཀོང་ཇོ་བོད་ལ་ཕེབས་དུས་ཡར་ལམ་བཞེངས་ཚུལ་འཁོད་འདུག་པ་ནི་དམངས་ཁྲོད་ཀྱི་ངག་རྒྱུན་གཞིར་བཟུང་ནས་བྲིས་པ་ཙམ་ལས། བྲག་བརྐོས་ཡི་གེའི་བརྗོད་དོན་དངོས་དང་མི་མཐུན་པ་གསལ་རྟོགས་ཐུབ་པ་དེ་ཡིན།
མངའ་རིས་སྐོར་གསུམ་བརྩི་ཚུལ།
མངའ་རིས་སྐོར་གསུམ་བརྩི་ཚུལ་ཡིག་ཆ་ཁག་ནང་ཇི་གསལ་རེའུ་མིག ཧི་མ་ལ་ཡའི་ཕར་ཚུར། ལོ་རྒྱུས་ཉམས་ཞིབ། མངའ་རིས་སྐོར་གསུམ་བརྩི་ཚུལ། ཁུངས། ལ་དྭགས་རྒྱལ་རབས་འཆི་མེད་གཏེར། སྤྱིར་ས་མིང་གི་འགྱུར་བ་ནི་ས་བབས་དངོས་ཀྱི་འགྱུར་བ་དང་བསྟུན་ནས་བྱུང་བ་མང་ཡང་། དུས་ཡུན་ཐུང་ཐུང་གི་ནང་དུ་འགྱུར་བ་ཞིག་གཏན་ནས་མིན་ཏེ། ས་བབས་དེའི་ས་རྒྱ་ཆེ་ཆུང་གང་འདྲ་ཞིག་ཡིན་རུང་།ས་མིང་ནི་གཉུག་སྡོད་ཀྱི་མི་ཕན་ཚུན་བར་དང་དེའི་ཕྱི་རོལ་གྱི་མི་དང་དུས་ཡུན་རིང་པོའི་འབྲེལ་འདྲིས་ལས་བྱུང་སྟེ་གོམས་སྲོལ་དུ་ཆགས་པ་ཞིག་ཡིན་པས། ས་མིང་གང་ཞིག་ཡིན་རུང་ཡང་དང་བསྐྱར་དུ་མིང་སོ་མར་འགྱུར་བ་ཞིག་མིན། འོན་ཀྱང་། ས་མིང་ཕལ་ཆེར་ཞིག་རང་བཞིན་གྱིས་འགྱུར་བ་ཡིན་ཏེ་དཔེར་ན་ར་ས་ཞེས་པ་ལྷ་ས་ལ་འགྱུར་བ་ལྟ་བུ་ཡིན་རུང་། ལ་ལ་དེ་ལྟ་མིན། ཆབ་སྲིད་དང་བཅས་པའི་དམིགས་ཡུལ་གཞན་པའི་དབང་གིས་འགྱུར་བའང་ཡོད། ་་་་་ —སྨན་ཤུལ་རིན་ཆེན་རྡོ་རྗེ། ཡོང་ཁུངས།
༄༅།།དྭགས་པོ་ཐོར་འབུམ་སྐོར་ལ་དཔྱད་པ།
༄༅།།དྭགས་པོ་ཐོར་འབུམ་སྐོར་ལ་དཔྱད་པ་བྱིས་བློའི་ཅོལ་ཆུང་། ཚེ་རིང་རྣམ་རྒྱལ། པེ་ཅིང་ཀྲུང་ལུགས་གསོ་རིག་སློབ་ཆེན་༢༠༡༤ལོའི་འབུམ་རམས་ཞིབ་འཇུག་སློབ་མ། ནང་དོན་གནད་བསྡུས། དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་ནང་གཙོ་བོར་དྭགས་པོ་ཐོར་འབུམ་གྱི་ལེའུ་གྲངས་དང་། མཛད་པ་པོ། མཛད་ལོ། མཛད་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན། ཐོར་འབུམ་ནང་དུ་ཡོད་པའི་རིག་གཞུང་གི་ལྟ་བ་དང་དེས་ཕྱིས་བྱོན་གསོ་རིག་ལ་ཐེབས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་སོགས་ནང་དོན་ཆུང་བ་བདུན་གྱིས་སྒོ་ནས་ཅུང་ཁ་ཚང་བའི་ངང་ནས་དཔྱད་པ་བྱས་ཡོད། གནད་འགག་ཚིག དྭགས་པོ་ཐོར་འབུམ། དྭགས་པོ་ལྷ་རྗེ། དྭགས་པོ་ཐོར་འབུམ་ཞེས་པའི་གཞུང་རྙིང་དེ་ནི་བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་ལོ་རྒྱུས་ཁྲོད་གོ་གནས་ཅུང་གལ་ཆེན་ཟིན་ཡོད་པའི་གཞུང་ཞིག་ཡིན་ལ། ད་བར་དུ་གཞུང་དེའི་པར་མ་གཅིག་ཀྱང་པར་བསྐྲུན་བྱས་མེད་པས་གཞུང་རྙིང་དེ་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པའི་དཔྱད་རྩོམ་གཅིག་ཀྱང་མེད། སྤྱིར་དྭགས་པོ་ཐོར་འབུམ་ཞེས་པ་ནི་དྭགས་པོ་ལྷ་རྗེ་བསོད་ནམས་རིན་ཆེན་གྱིས་མཛད་པར་འདོད་པ་དང་། དེ་ལ་མ་བུའི་ཚན་པ་བརྒྱ་དང་དྲུག་ཅུ་རེ་བརྒྱད་ཡོད་པར་གྲགས་པས་དེ་ལ་ཞིབ་འཇུག་གཏིང་ཟབ་བྱེད་རྒྱུ་ནི་རང་ཉིད་ལྟ་བུ་སྐྱེས་སྟོབས་ཀྱི་ཤེས་རབ་དབེན་པ་ཞིག་གི་ལས་ཀ་ག་ལ་ཡིན། འོན་ཀྱང་སྟབས་ལེགས་པ་ཞིག་ལ་སྤྱི་ལོ་༢༠༡༥ལོའི་ཟླ་༡༢པའི་ནང་དུ་གྲོགས་མཆོག་ཞིག་གི་རོགས་རམ་ལ་བརྟེན་ནས་དྭགས་པོ་ཐོར་འབུམ་གྱི་པར་སློག་ཅིག་ལག་ཏུ་སོན་པ་དང་། པར་སློག་དེ་ནི་དབུ་མེད་བྲིས་མ་ཞིག་ཡིན་ལ། དེ་ལ་ཤོག་གྲངས་བརྒྱ་དང་གྱ་དགུ་ཡོད་ཅིང་ཤོག་ངོས་རེར་ཡིག་ཕྲེང་བཅུ་རེ་ཡོད། དཔེ་རྙིང་ནང་དུ་བརྡ་རྙིང་གང་མང་ཞིག་ཡོད་པ་དང་དེང་དུས་སུམ་རྟགས་ཀྱི་འབྲི་སྲོལ་དང་མི་མཐུན་པ་ཡོད་པ་སོགས་ལ་བརྟེན་ནས་དཔེ་རྙིང་ཡིན་པར་ཐག་བཅད། དཔེ་རྙིང་དེ་ལག་ཏུ་སོན་པ་དང་ཆབས་ཅིག་དེ་ལ་ཞིབ་འཇུག་ཅུང་ཟད་བྱས་ན། རྗེས་ཕྱོགས་བོད་ལུགས་གསོ་རིག་གི་ཡིག་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་དང་། གསར་སྐྱེས་གཞོན་གསར་ཚོས་དྭགས་པོ་ལྷ་རྗེ་ཡི་གསོ་རིག་གི་མཛད་འཕྲིན་ལ་ངེས་ཤེས་ཇེ་ཆེར་འགྲོ་སྙམ་པ་བྱུང་བས་གཞུང་རྙིང་དེ་ལ་ཞིབ་འཇུག་རགས་ཙམ་བྱས་པའི་ནང་དོན་གཤམ་ལྟར།
གཡང་ཨམ་བན་དང་། ཆིན་ཨམ་བན་གཉིས་ནས། ཕག་རྫོང་ནས་འབྲུག་ལོ་ཆག་པཪ་བསྙད་རྩེས་མི་ཆོག་པའི་སྐོཪ་གཏང་བའི་བཀའ་རྒྱ།
༢ ཆིང་ ༡ -༡ སྒྲིགས་གཞི་ གཡང་ཨམ་བན་དང་། ཆིན་ཨམ་བན་གཉིས་ནས། ཕག་རྫོང་ནས་འབྲུག་ལོ་ཆག་པཪ་བསྙད་ རྩེས་མི་ཆོག་པའི་སྐོཪ་གཏང་བའི་བཀའ་རྒྱ། བཅའ་ཆིན་ཁྲི་ལོ་ ༡ ༡༧ ཆུ་སྤྲེ་ ༡༨༡༢ གཡང་ཨམ་བན་དང་། ཆིན་ཨམ་བན་གཉིས་ནས་ཕག་རྫོང་ནས་འབྲུག་ལོ་ཕྱག་པཪ་བསྙ་ བཙེ་མི་ཆོག་པའི་སྐོཪ་བཏང་བའི་བཀའ་རྒྱ་སོགས་ཡིག་གྲངས་ ༡༠ ཆུ་ཡོས་ – མེ་སྤྲེ་ ༡༧༢༣ – ༡༨༩༦ ་་་་་མ་ཆེན་པའི་བཀའ་མངགས་བོད་ཀྱི་ལས་དོན་འཁུཪ་འཛིན་པ་གཡང་ཨམ་བན་དང་། ཆིན་ཨམ་བན་གཉིས་ནས་རྩ་ཚིག་སྦྱཪ་དོན། ཡིད་ཅན་གྱི་སྐྱེ་སྒུ་མཐའ་དག་ནས་ ངེས་ ་་་་་རྒྱུཪ། འབྲུག་སྡེ་སྲིད་ནས་ལོ་ལྟཪ་གནམ་ལོ་གསཪ་ཚེས་ཀྱི་སྐབས་སུ། ༄༅ཏཱ་ལའི་བླ་མ་ཪིན་པོ་ཆེཪ་ལོ་ཕྱག་འབུལ་མི་གཏོངསྲོལ་ལ། དེ་ཡང་སྡེ་སྲིད་ ཪང་གི་དངོས་དོས་ལ་སྔཪ་ནས་གྲངས་བཅད་ཡོད་
༄༅། །གཙང་པ་རྒྱལ་པོའི་སྲིད་གཞུང་གི་སྒྲིག་གཞི་དང༌། རྩ་ཁྲིམས་སྐོར།
དེ་ཡང་སྤྱི་ལོ་ 1618 པའི་ས་རྟ་ལོར་ཧོར་སོག་གི་དམག་དཔུང་ཚན་ཆེན་ཞིག་བོད་དུ་ཡོང་ནས་ལྷ་སའི་གཙུག་ལག་ཁང་སོགས་བཟུང༌། སྐྱིད་ཤོད་ལུང་པ་ལ་གནས་བཅས། བྱང་ཕྱོགས་ནག་ཆུའི་ཕྱོགས་ཀྱི་སྡེ་ཕལ་ཆེར་བཅོམ་ནས་དམག་གིས་བཟུང༌། བོད་ཁམས་ཧོར་སོག་གིས་བཟུང་བའི་ཉེན་ཁ་ཉིན་ལྟར་ཇེ་ཆེར་འགྲོ་བའི་སྐབས་དེར། གཙང་པ་ཕུན་ཚོགས་རྣམ་རྒྱལ་གྱི་སྲས་ཀརྨ་བསྟན་སྐྱོང་དབང་པོས་གཙང་དམག་ཁྲི་ལྷག་ཙམ་ཁྲིད་ནས་དབུས་སུ་སླེབས། སོག་དམག་ལ་ཕར་རྒོལ་བྱེད་པའི་སྐབས་སུ། སོག་དམག་གིས་དགེ་ལྡན་པའི་ཆོས་ལུགས་དར་སྤེལ་གཏོང་བའི་ཆེད་དུ་ཡིན་པ་ལ་ཁ་གཡར་ནས་སེར་འབྲས་ཀྱི་གྲྭ་ཚང་རྣམས་ལ་ཁོ་ཚོར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་དགོས་པའི་སྐུལ་མ་བྱས་མཐར། སེར་འབྲས་ཀྱི་གྲྭ་དམག་ལངས་ཏེ་སོག་དམག་དང་མཉམ་དུ་གཙང་དམག་ལ་འཐབ་འཛིང་བྱས་ཀྱང་མཐར་གཙང་དམག་རྒྱལ་ཏེ་གཙང་པ་ཕུན་ཚོགས་རྣམ་རྒྱལ་གྱིས་དབུས་གཙང་ཡོངས་ལ་དབང་སྒྱུར་བྱེད་པའི་སྲིད་དབང་བཙུགས། སྤྱི་ལོ་ 1620 པའི་ལྕགས་སྤྲེལ་ལོར་གཙང་པ་རྒྱལ་པོ་ཕུན་ཚོགས་རྣམ་རྒྱལ་འབྲུམ་ནད་ཀྱིས་གྲོངས། དེའི་སྲས་ཀརྨ་བསྟན་སྐྱོང་དབང་པོ་གཙང་པ་རྒྱལ་པོའི་ཁྲིར་འཁོད། བོད་ཁམས་ཡོངས་ལ་དབང་སྒྱུར་བྱེད་པའི་སྒྲིག་གཞི་དང་ཁྲིམས་སྲོལ་བཏོད། །