རྩོམ་པ་པོ་ནོར་བྲང་ཨོ་རྒྱན་མཆོག་གི་ལོ་རྒྱུས་མདོར་བསྡུས།
རང་ཉིད་ནི་གཞིས་རྩེ་གྲོང་ཁྱེར་གདོང་དཀར་གྲོང་ཚོའི་ཞིང་པ་འབྲིང་པའི་ཁྱིམ་ཚང་ཟངས་ལུང་པའི་ཕ་དགྲ་ལྷ་དང་། མ་སྤེན་པ་སྒྲོལ་མ་གཉིས་ཀྱི་བུར་སྤྱི་ལོ་ ༡༩༣༣ ལོར་སྐྱེས་ཤིང་། མིང་དུ་ཨོ་རྒྱན་ཆོས་འཕེལ་བཏགས། རང་ལོ་བདུན་པར་ (༡༩༤༠) ཕ་མས་བཀྲས་ལྷུན་ནོར་བུ་བྲང་ཁང་དུ་དགེ་ཕྲུག་ལ་བསྐྱལ་ཏེ་བཀྲ་ཤིས་ལྷུན་པོའི་དཀྱིལ་ཁང་གྲྭ་ཚང་མདངས་ཆེན་མི་ཚན་གྱི་སྒྲིག་གྲྭར་ཆོས་ཞུགས་བྱས་པའི་ཆོས་མིང་ལ་བློ་བཟང་དབྱིག་གཉེན་དུ་གྲགས།
དེ་ནས་རང་ཤག་ནོར་བྲང་དུ་སྒེར་གྱི་བོད་ཡིག་སློབ་གྲྭ་འཛུགས་གཉེར་གནང་བའི་སློབ་ཕྲུག་གྲས་སུ་བོད་ཡིག་དང་། བོད་ཀྱི་རྡེལ་རྩིས། བརྡ་དག་གི་དཔེ་ཆ་འཛིན་སྐྱོར། ཧོར་ཡིག་སོགས་ལོ་བཅུའི་རིང་ (༡༩༤༠–༡༩༥༠) སྦྱངས་བརྩོན་བྱས།
དེ་ནས་བཀྲ་ཤིས་ལྷུན་པོའི་དཀྱིལ་ཁང་གྲྭ་ཚང་གི་དཀའ་ཆེན་ཆོས་གྲྭ་བ་ (རྗེས་སོར་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེའི་མཚན་ཞབས་པ་གནང་བའི་མཚན་ལ་མཚན་ཞབས་རྡོ་གདན་པ་) དཀའ་ཆེན་ངག་དབང་ལགས་དང་། དཀའ་ཆེན་བཟོད་པ་ལགས། དཀའ་ཆེན་པདྨ་ལགས་བཅས་མཁས་པའི་དབང་པོ་གསུམ་བསྟེན་ནས་སུམ་རྟགས་དང་དག་ཡིག་ངག་སྒྲོན་སོགས་ལོ་གསུམ་ (༡༩༥༠-༡༩༥༣) རིང་རིམ་པར་སྦྱངས།
དེ་ནས་བཀྲ་ཤིས་ལྷུན་པོའི་དཀྱིལ་ཁང་གྲྭ་ཚང་གི་མཁན་ཆེན་དཀའ་ཆེན་བློ་བཟང་བཟོད་པ་མཆོག་གི་དྲུང་ནས་ལྔ་པ་ཆེན་པོའི་སྙན་འགྲེལ་དབྱངས་ཅན་ནོར་བྲང་ཨོ་རྒྱན་གྱི་གསུང་རྩོམ་ཕྱོགས་བཏུས། དགྱེས་གླུར་བརྟེན་ནས་སྙན་ངག་མེ་ལོང་མའི་གཞུང་ཁྲིད་དང་། མངོན་བརྗོད་བཅས་རྒྱས་པར་ཞུས་ཏེ་སྙན་ངག་གི་དཔེར་བརྗོད་ཀྱང་དབྱངས་ཅན་ལྷ་མོའི་སྐུ་གསུང་ཐུགས་ཡོན་ཏན་ཕྲིན་ལས་ཁོ་ནར་སྦྱར་བ་ཉུང་མཐར་རྒྱན་སོ་སོར་དཔེར་བརྗོད་གསུམ་རེ་བྲིས་པ་དང་། སྐབས་དེ་དུས་རང་ཉིད་ལ་སྐར་ཁུང་གི་ཉི་མ་ལྟ་བུའི་བག་ཆགས་སྙན་ངག་སྦྱོང་རྒྱུར་དགའ་ཞེན་འགྲུས་བརྩོན་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བ་ཞིག་ཡོད། དེ་རྗེས་སྙན་ངག་དང་མངོན་བརྗོད་སློབ་གཉེར་ལམ་ཙམ་ཟིན་པར་ཆ་བཞག་རང་གི་བསམ་བློར་ཐུན་མོང་རིག་གནས་འདི་ཙམ་གྱིས་ཤེས་བྱ་དམིགས་ཕུག་པ་ཞིག་ཡོང་དཀའ་བས་བསྡུས་ར་ནས་འགོ་བརྩམ་སྟེ་གཞུང་ཆེན་ཁག་ལ་སྦྱང་བརྩོན་བྱ་རྒྱུ་བྱུང་ན་རང་ལ་ཤིན་ཏུ་ཕན་ཆེ་བར་བསམས་ནས་མཁན་ཆེན་དེ་ཉིད་ལ་བརྟེན་ནས་བསྡུས་ར་སློབ་ཁྲིད་ཞུ་རྒྱུའི་འགོ་བརྩམས་ཀྱང་རང་ལ་གཞུང་དེ་དག་སྦྱོང་བའི་སྐལ་བ་མེད་པ་ལྟ་བུ་རང་ཉིད་འཁྲུལ་འཁོར་སློབ་གྲྭའི་སློབ་སྤྱིའི་གྲས་ཀྱི་ལས་འགན་ཁྱེར་དགོས་བྱུང་བས་འཁྲུལ་འཁོར་སློབ་གྲྭར་རྟག་སྡོད་བྱ་དགོས་ལ་བརྟེན་བསྡུས་ར་འཁྲིད་མཚམས་མི་འཇོག་ཀ་མེད་བྱུང་བ་ཕྱིས་འགྱོད་པའི་གནས་སུ་གྱུར་བ་བཅས་མཁན་ཆེན་དེ་ཉིད་ཀྱི་དྲུང་ནས་སྙན་ངག་དང་། མངོན་བརྗོད་བཅས་ཀྱི་གཞུང་ཁྲིད་ལོ་བཞིའི་རིང་ (༡༩༥༤-༡༩༥༨) ཞུས།
དེ་ནས་རང་ལོ་ཉེར་ལྔའི་ལོར་ (༡༩༥༨) རང་ཉིད་བཀྲས་ལྷུན་བླ་བྲང་གི་ཞབས་སྡོད་གསར་མཇལ་ཞུ་དགོས་པ་པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་པ་ཆེན་པོའི་བཀའ་སྤྱི་བོར་ཕེབས་པས་སྐབས་དེར་རང་ཉིད་ཤག་ཚང་གི་ཁུ་བོ་ཆེན་པོ་ནོར་བྲང་དྲུང་ཆེ་ཏཱ་བླ་མ་བློ་བཟང་རྒྱལ་མཚན་མཆོག་གདོང་དཀར་མདངས་ཆེན་དགོན་དུ་དབྱར་དུས་སྤྲོ་སེང་ལ་བཞུགས་མུས་རང་ཉིད་སྐུ་མདུན་དུ་ཆེད་བཅར་ཞབས་ཞུ་དགོས་པའི་བཀའ་འགྱུར་ཕེབས་པའི་གནས་ཚུལ་སྙན་སེང་ཞུས་པར་དགྱེས པ་ཆེན་པོས་དེ་ནི་བཀྲ་ཤིས་པའི་བྱ་བ་བཟང་པོ་ཞིག་རེད། ཁྱོད་རང་གཞུང་ཡིག་འབྲི་རྒྱུ་ང་ལས་མཁས་པ་འདུག་ཅེས་བརྗོད་མི་ནུས་ཀྱང་། རྩོམ་རྒྱག་རྒྱུ་ནི་ང་ལས་མཁས་པ་ཡོད། འབྱུང་འགྱུར་དབྱིངས་ས་སྨན་རི་བ་ལྟ་བུ་ཡོང་གི་རེད་ཅེས་ཤོད་མི་སྤོབས་ཀྱང་། གསོལ་དཔོན་དཔལ་ཤེས་ལགས་དང་འདྲ་བ་ཞིག་ཡོང་ངེས་ཡིན་ཞེས་གསུངས་པ་ནི་རང་ཉིད་ལ་སྐུལ་ལྕག་གི་ཆེད་དུ་གསུངས་པ་ཞིག་ལས་ཁུ་བོ་ཆེན་པོའི་མཁྱེན་རླབས་ལ་ཆ་ཤས་ཙམ་ཡང་དོ་ག་ལ་ཐུབ། འོན་ཀྱང་དེ་ལྟ་བུའི་སྐུལ་ལྕག་དང་འབྱུང་འགྱུར་ཞབས་ཞུ་བྱས་རྗེས་ཇི་ལྟར་བྱ་དགོས་པའི་སློབ་སྟོན་མང་པོ་གནང་བྱུང་། ཁུ་བོ་གཉེར་ཆེན་ཚེ་རིང་ནོར་བུ་ལགས་མཆོག་ལ་རང་ཉིད་ཞབས་ཞུ་བྱ་དགོས་པའི་སྐོར་སྙན་སེང་ཞུ་སྐབས་ད་ཀྲད་སྒོ་ལ་མགོ་བརྒྱུས་ཚར་བ་རེད་ཅེས་དེ་ཙམ་ཐུགས་སྣང་མི་གནང་བ་ཁུ་བོ་གཉིས་ཀྱིས་རང་ཉིད་གསོ་སྐྱོང་གནང་སྟངས་ཐད་ཀྱི་དགོངས་གཞི་ནི་ཡོངས་སུ་ཐ་དད་པ་ཡིན། ཁུ་བོ་ཏཱ་བླ་མའི་དགོངས་གཞི་ནི་བླ་བྲང་གི་ཞབས་འབྲིང་ལེགས་པོ་ཞིག་ཡོང་ཐུབ་པར་འབད་བརྩོན་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན་པ་དང་། ཁུ་བོ་གཉེར་ཆེན་གྱི་དགོངས་གཞི་ནི་ཞབས་འབྲིང་ཞུས་ན་ཤག་ཚང་གི་བྱ་བ་བྱེད་ཁོམ་མ་བྱུང་དོགས་ལ་དགོངས་པ་བཞེས་ཀྱི་ཡོད། ཁུ་བོ་གཉེར་ཆེན་རང་ཉིད་ཀྱང་བཀྲས་ལྷུན་གྱི་ཞབས་འབྲིང་ནང་ཞུགས་མེད་ཅིང་། རྒྱུན་གཏན་རང་ཉིད་ནས་སྙན་གསུམ་སོགས་སྦྱོང་རྒྱུར་དེ་ཙམ་ཐུགས་སྣང་མི་གནང་ཡང་བོད་ཀྱི་རྡེལ་རྩིས་སྦྱོང་རྒྱུར་སྐུལ་ལྕག་དང་། ཁོང་གི་སྐུ་མདུན་དུ་རྟག་པར་རྡེལ་རྩིས་གཏོང་དུ་འཇུག་གནང་གི་ཡོད། དཔེར་ན་རང་ཉིད་ལོ་བཅུ་བདུན་སྐབས་ཁུ་བོ་གཉེར་ཆེན་ངམ་རིང་ཡོང་བཞེས་པའི་ཁྲལ་བསྡུར་ཕེབས་པའི་ཕྱག་ཕྱིར་རང་ཉིད་ཁྲིད་གནང་གིས་ངམ་རིང་རྫོང་གི་འདུ་ཁོངས་རྩིས་རྒྱག་ཅེས་རྫོང་འགོ་དེའི་ཁོངས་ལོ་འཁོར་གཅིག་རིང་ལམ་དོས་རྟ་ཁལ་མི་གསུམ་རྐང་འགྲོའི་ཁྲལ་རིགས་གང་ཐོན་ལམ་ཡིག་ལ་ཞིབ་དཔྱད་བྱས་ཏེ་རྫོང་གི་ཐོང་འཛིན་བཏང་བ་འཚོ་ཁག་སོ་སོའི་འཚོ་དཔོན་གྱི་ལག་ཏུ་ཡོད་པ་ངོ་རྒྱུགས་དང་། ལམ་དོད་ཇི་སྤྲད་ཁྱོན་གཅིག་ཏུ་བསྡོམས་པའི་ཐོབ་འབོར་དེ་ཁོངས་གཏོགས་གཞུང་སྒེར་ཁྲལ་ཁུངས་རྐང་འདོན་ལ་ཆ་གསེས་གཏོང་དགོས་པ་དང་། འདུ་ཁོངས་སྤྱི་དོན་ལ་སོང་བའི་འགྲོ་སོང་འདུ་ཁོངས་གཞུང་སྒེར་ཆོས་གསུམ་མཉམ་རུབ་དགོས་ངེས་ཀྱི་ཐོབ་འབོར་ཇི་བྱུང་དང་། དེ་དག་འཁྲི་ཁུངས་རྐྱང་འབོར་ལ་ཆ་གསེས་ཀྱི་ཐོབ་གྲངས་སོགས་ཁྲལ་རིགས་ཐོབ་འབོར་དང་། འཁྲི་ཁུངས་རྐང་འདོན་ལ་ཇི་ཐོབ། ཁྲལ་ཁུངས་ཕན་ཚུན་སློག་སྤྲོད་ཇི་ལྟར་བྱ་དགོས་པ་སོགས་རྩིས་གཞི་ཧ་ཅང་རྙོག་འཛོབ་ཆེ་ལ་རྣམ་གྲངས་རྒྱ་ཆེ་བ་རྩིབ་བྱང་མང་པོར་བརྟེན་ནས་སྡེབས་གཅིག་ལ་རྩིས་རྒྱག་དང་སློག་སྤྲོད་བྱས་པའི་རྩིས་ཁྲ་ཁམས་དངས་བཀོད་པ་བཀྲས་ལྷུན་བླ་བྲང་ལ་འབུལ་དགོས་པའི་འདུ་ཁོངས་རྩིས་རྒྱག་དེ་སྔར་ངམ་རིང་རྫོང་འཚོ་ཁོ་ནས་བྱེད་པ་བཟའ་བེད་ཧང་ཟོམ་ཅི་ཆེ་ཁྲལ་འཁྲི་མི་སེར་ལ་ཁྱོར་ཁེལ་ཆེན་པོ་བྱུང་བ་རྫོང་། འོག་མི་སེར་སྤྱི་མགྲིན་ནས་བཀྲས་ལྷུན་བླ་བྲང་ལ་སྙན་ཞུས་འགོ་མཆན་དོན་བཞིན་འདུ་ཁོངས་རྩིས་རྒྱག་དེའི་རྩིས་དཔང་ངམ་ཡོང་ནོར་བྲང་ནས་བྱ་དགོས་པའི་འདུ་ཁོངས་རྩིས་རྒྱག་དེའི་རྡེའུ་གཏོང་མཁན་རྫོང་གི་ལས་དྲུང་གཙོ་བོས་བྱེད་དགོས་པ་དེ་ལོ་ཁུ་བོས་རང་ཉིད་བྱེད་དུ་འཇུག་གནང་འདུ་ཁོངས་རྩིས་རྒྱག་བདེ་བླག་ཏུ་བྱེད་ཐུབ་པས་སྐབས་དེར་ངམ་རིང་རྫོང་འཚོ་ལས་དྲུང་ནང་བག་ཆགས་མི་དམན་ཙམ་འཇོག་ཐུབ་པ་བྱུང་སོང་བ་བཅས་འཕྲོས་མཚམས་འདིར་བྱས་ཏེ་བརྗོད་བྱའི་དཀྱུས་ལ་འཇུག་པར་བྱ་བ་སྟེ་རང་ལོ་ཉེར་ལྔ་ལོ་བཀྲས་ལྷུན་བླ་བྲང་གི་ཞབས་སྡོད་པ་བྱས་ཏེ་བདེ་ཆེན་སྐལ་བཟང་ཕོ་བྲང་གསར་བསྐྲུན་ཨར་པོའི་དོ་དམ་སྤྱི་ཁྱབ་ཀྱི་དྲུང་ཡིག་དང་། ཡིག་ཚང་ལས་བྱ་ངོ་མ། ངམ་རིང་དང་། ཕུན་གླིང་རྫོང་གི་ཡོང་སྡུད་པའི་ལས་ཀ་བཅས་ལོ་བཞིའི་རིང་ (༡༩༥༥-༡༩༥༨) རིང་བྱས།
དེ་ནས་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེའི་བཀའ་བཞིན་རང་གི་གོ་མིང་ལས་ཚན་པར་གནས་སྤར་ཐོག་འཁྲུལ་འཁོར་སློབ་གྲྭའི་སློབ་སྤྱིའི་གྲས་སུ་བསྐོ་བཞག་གནང་བ་དགོངས་པ་ཇི་ལྟར་ཞུས་ཀྱང་བཀའ་ཁྲོལ་མ་བྱུང་བ་རྒྱུན་གཏན་སློབ་གྲྭར་རྟག་སྡོད་བྱ་དགོས་པར་དམིགས་བསལ་གཟིགས་བསྐྱངས་ཀྱིས་རྒྱུན་གཏན་རང་ཤག་ནོར་བྲང་དང་འབྲེལ་བ་བྱེད་བདེ་བའི་ཆེད་ནོར་བྲང་ཤག་ཏུ་ཁ་སྤར་གཅིག་འཛུགས་གནང་མཛད་པ་ (སྐབས་དེར་བཀྲས་དགོན་དུ་ཁ་སྤར་གྱི་གྲངས་ཀ་བཅུ་ཡང་ལོན་གྱི་མེད།) དང་། མཚམས་རེ་པཎ་ཆེའི་རིན་པོ་ཆེ་སྐུ་སྒེར་གྱི་ཕྱག་བྲིས་ཞབས་ཞུ་བཅས་ལོ་ངོ་གཉིས་ (༡༩༥༨-༡༩༥༩) རིང་བྱས།
དེ་ནས་གཞིས་རྩེ་ཀྲོན་ཡོན་ཀུང་ཧྲུའུ་དམངས་སློབ་ཁོའོ་དང་། དམངས་སྲིད་མི་དོན་ཅུད་དུ་ལོ་བདུན་རིང་ (༡༩༦༠-༡༩༦༨) ལས་ཀ་བྱས་ཤིང་། ༡༩༦༧ ལོ་བོད་ལྗོངས་ལས་བྱེད་སློབ་གྲྭའི་སྲིད་འཛིན་སློབ་གྲྭར་སློབ་དུས་གཅིག་རིང་སློབ་སྦྱོང་ལས།
དེ་ནས་གཞིས་རྩེ་ས་ཁུལ་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གཞུང་དོན་ཁང་ནང་གཉེར་པ་དང་། ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚགས་ཕྱོགས་སྒྲིག་བཅས་ཀྱི་ལས་ཀ་ལོ་བཅུ་གཉིས་རིང་ (༡༩༦༠-༡༩༨༠) བྱས་པ་དེའི་སྐབས་རིག་གསར་ལས་འགུལ་སྤེལ་སྒང་ལ་བརྟེན་རང་ཉིད་པཎ་ཆེན་ཆུང་བའི་གྲས་དང་། ལྷ་འདྲེ་གདོན་བགེགས་ཀྱི་མི་སྣའི་གྲས་སུ་ཚུད་དེ་ཀྲོན་ཧུའུ་ཞིང་ར་ཁག་ལ་ངལ་རྩོལ་བྱེད་དགོས་པ་དང་། གྲོང་གསེབ་ནས་ལས་ཁུངས་ཀྱི་ཐབ་ཤིང་ཉོ་སྒྲུབ་ཀྱི་ལས་ཀ་སོགས་ཀྱང་བྱེད་དགོས་པ་བྱུང་།
དེ་ནས་ལྷ་སར་བོད་ལྗོངས་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་ཁང་གསར་དུ་འཛུགས་གནང་གི་ལས་ཀ་བྱེད་པར་གདན་ཞུ་གནང་སྟེ་བོད་ལྗོངས་ཞིབ་འཇུག་བོད་ཡིག་གི་རྩོམ་སྒྲིག་པའི་ལས་ཀ་ལོ་ལྔའི་རིང་ (༡༩༨༡-༡༩༨༤) བྱས་པ་དེའི་སྐབས་ལས་ཞོར་དུས་སེང་དང་བསྟུན་ཏེ་ཁྲོ་རུ་མཁན་ཆེན་ཚེ་རྣམ་རིན་པོ་ཆེའི་ཞབས་ལ་གཏུགས་ནས་དཀར་ནག་རྩིས་རིག་དང་། སྒྲ་མཚམས་སྦྱོར་ལྔ་པ་སྡེབས་སྦྱོར་རིན་འབྱུང་བཅས་ཞུས་ནས་སྐར་རྩིས་ཀྱི་སྦྱངས་འབྲས་མཚོན་ཆེད་དུ་ཁྲོ་བོ་ཞེས་པ་འབྱུང་བ་བཞི་ལྡན་ཤིང་མོ་གླང་ལོའི་ལི་ཐོ་ཟླ་གཞོན་སྣང་བ་ཞེས་པ་ལྔ་བསྡུས་ལ་བརྟེན་པའི་ཟླ་བཤད་དང་། དུས་གཟེར། ཟླ་འཛིན་ལ་སོགས་པ་ཆ་ཚང་བ་ཤོག་གྲངས་ ༩༧ ཡོད་པ་ཞིག་བརྩམས་པར་མཁན་ཆེན་མཆོག་ནས་ལེགས་སོའི་དབུགས་དབྱུང་ཐོབ་པ་དང་། ན་ལེནྡྲའི་མཁན་ཆེན་ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱལ་མཚན་མཆོག་ནས་བཤེས་སྤྲིངས་སློབ་ཁྲིད་ཞུས་ཤིང་། དེ་ནས་ཀྲུང་དབྱང་མི་རིགས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོར་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་། རྩོམ་རིག་ཤེས་བྱའི་སློབ་ཁྲིད་བོད་ཀྱི་དེབ་ཐེར་དཔྱིད་ཀྱི་རྒྱལ་མོའི་གླུ་དབྱངས་ལ་བརྟེན་ནས་ལོ་གཅིག་ (༡༩༨༤-༡༩༨༥) སློབ་ཁྲིད་བྱས་པ་དང་། ཡང་བསྐྱར་སློབ་གཞི་དེ་དག་བོད་ལྗོངས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་བོད་ཡིག་ཚན་ཁག་ལ་སློབ་ཁྲིད་སློབ་དུས་གཅིག་རིང་ (༡༩༨༧) བྱས།
དེ་ནས་བོད་ལྗོངས་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་ཁང་དུ་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གསར་འཛུགས་གནང་བའི་ཧྲེ་ཀྲང་གཞོན་པ་དང་། སྤྱི་ཁྱབ་རྩོམ་སྒྲིག་པ་གཞོན་པའི་མིང་ཐོག་ནས་ལས་ཀ་ལོ་གསུམ་ (༡༩༨༥-༡༩༨༧) བྱས། དེ་ནས་རྩོམ་ཞུས་པ་ཆེན་མོ་གཞོན་པའི་མིང་ཐོག་ནས་བོད་ཡིག་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གི་རྩོམ་ཞུས་ཀྱི་ལས་ཀ་ཞོར་ལྕོག་ཐོག་གཙོ་བོ་མཁས་དབང་ཆབ་སྤེལ་ཚེ་བརྟན་ཕུན་ཚོགས་དང་མཉམ་དུ་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རགས་རིམ་གཡུ་ཡི་ཕྲེང་བའི་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་སྒྲིག་རྩོམ་ལོ་ངོ་བཞིའི་རིང་ (༡༩༨༨-༡༩༩༤) བར་བྱས།
དེ་ནས་རང་ལོ་དྲུག་ཅུ་རེ་གཅིག་སྤྱི་ལོ་ ༡༩༩༤ ལོ་ལས་འཁྱུར་ངལ་གསོ་བྱས་ཤིང་། སྤྱི་ལོ་ ༡༩༩༥ ལོ་བོད་སྐད་ཡིག་མཛུབ་ཁྲིད་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་དང་། བོད་ལྗོངས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོ་མཉམ་སྦྲེལ་ནས་བོད་ཡིག་གློག་རྡུལ་འཕྲུལ་འཁོར་ནང་བོད་ཡིག་གྲུབ་གཞིའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚད་གཞི་ཅན་བསྒྱུར་རྒྱུའི་ཆེད་བོད་སྐད་ཡིག་མཛུབ་ཁྲིད་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གི་དབུ་ཁྲིད་རྒན་ཚེ་རིང་ཆོས་རྒྱལ་ལགས་དང་། བོད་ལྗོངས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་གློག་རྡུལ་གྱི་ཕྱག་ལས་གནང་མཁན་ཉི་མ་བཀྲ་ཤིས་ལགས་དང་མཉམ་དུ་ཨ་མི་རི་ཀ་དང་། ཕུན་ལན་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གཉིས་ལ་བསྐྱོད་པ་དང་། བྱ་བ་དེའི་ནང་ཧུར་བརྩོན་གྱིས་ཞུགས་པར་ལས་དོན་གཟེངས་སུ་ཐོན་པའི་བྱ་དགའ་ཡང་ཐོབ་བྱུང་།
རང་ཉིད་ལས་གནས་སུ་ཡོད་སྐབས་དང་། ལས་འཁྱུར་ངལ་གསོ་བྱས་རྗེས་བཅས་སྔ་རྗེས་སུ་རྩོམ་འབྲི་བྱས་པའི་བརྩམས་ཆོས་དཔེ་སྐྲུན་ཟིན་པ་དང་བྱེད་ཉེར་ཡོད་པའི་དཔེ་དེབ་ལ་བལྟས་ན། བོད་སིལ་བུའི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་ཤེལ་དཀར་ཕྲེང་བ་བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་སྤྱི་ལོ་ ༡༩༩༡ ལོར་དཔེ་སྐྲུན་བྱས་པ་དེབ་གཅིག ཆོས་རྒྱལ་དྲི་མེད་ཀུན་ལྡན་གྱི་རྟོགས་བརྗོད་བསྔགས་འོས་བསྔགས་པའི་འགྲེལ་པ་པད་དཀར་ཆུན་པོ་བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་སྤྱི་ལོ་ ༡༩༩༢ ལོར་དཔེ་སྐྲུན་བྱས་པ་དེབ་གཅིག བོད་ཀྱི་དེབ་ཐེར་དཔྱིད་ཀྱི་རྒྱལ་མོའི་གླུ་དབྱངས་ཀྱི་འགྲེལ་པ་ཡིད་ཀྱི་དགའ་སྟོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་སྤྱི་ལོ་ ༡༩༩༣ ལོར་དཔེ་སྐྲུན་བྱས་པ་དེབ་གཅིག རྗེ་ཙོང་ཁ་པ་ཆེན་པོའི་སྙན་ངག་གསུང་རྩོམ་བཤེས་གཉེན་སྦ་བ་ལ་གདམས་པ་ཨའི་དབྱངས་ངེས་དང་། སྤྱན་སྔ་གྲགས་པ་བྱང་ཆུབ་དཔལ་བཟང་པོའི་རྟོགས་བརྗོད་སྙན་དངགས་བྱིན་རླབས་ཀྱི་ལྷུན་པོ། ཆོས་ཀྱི་རྗེ་གྲགས་པ་བཟང་པོའི་བསྟོད་པ་བཅས་ཁག་གསུམ་གྱི་འགྲེལ་པ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་སྤྱི་ལོ་ ༡༩༩༧ ལོར་བསྐྲུན་པ་དེབ་གཅིག རྙིང་མ་བ་དང་། བཀའ་བརྒྱུད་པ། ས་སྐྱ་པ། དགེ་ལུགས་པ་བཅས་གྲུབ་མཐའ་ཆེན་པོ་བཞིའི་ཞལ་འདོན་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་སྤྱི་ལོ་ ༡༩༩༧ ལོ་ནས་རིམ་པར་བསྐྲུན་པ་དེབ་བཞི། ཀྲུང་གོ་བོད་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་ལྟེ་གནས་ནས་རིང་མིན་དཔེ་སྐྲུན་གནང་ཉེར་ཡོད་པ་བསྟན་འགྱུར་ནང་བཞུགས་པ་སྙན་ངག་གི་བསྟན་བཅོས་སྤྲིན་གྱི་ཕོ་ཉའི་འགྲེལ་པ་ངོ་མཚར་དགའ་སྟོན་ཞེས་བྱ་བ་དེ་གཅིག མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་རིང་མིན་དཔེ་སྐྲུན་གནང་ཉེར་ཡོད་པ་བསྟན་འགྱུར་ནང་བཞུགས་པ་སྙན་ངག་གི་བསྟན་བཅོས་ཆེན་པོ་རྟོགས་བརྗོད་དཔག་བསམ་འཁྲི་ཤིང་པོད་གཉིས་ཀྱི་འགྲེལ་པ་ངོ་མཚར་སྙེ་མར་དེབ་ཆེན་པོ་གཅིག་བཅས་དང་། བོད་རིག་པའི་མཁས་དབང་ཆབ་སྤེལ་ཚེ་བརྟན་ཕུན་ཚོགས་མཆོག་དང་མཉམ་དུ་རྩོམ་སྒྲིག་བྱས་པ་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རགས་རིམ་གླེང་བ་གཡུ་ཡི་ཕྲེང་བ་སྟོད་སྨད་བར་གསུམ་བོད་ལྗོངས་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་སྤྱི་ལོ་ ༡༩༨༡-༡༩༩༡ བར་རིམ་པར་དཔེ་སྐྲུན་བྱས་པ་དེབ་གསུམ། གཞན་ཡང་སྙན་ངག་གི་བརྩམས་ཆོས་འཚོ་བྱེད་གཞོན་ནུའི་རྣམ་ཐར་བློ་གསར་དགྱེས་པའི་དགའ་སྟོན་དང་། ཆུ་བོ་གངྒཱའི་བྱུང་བ་བརྗོད་པའི་གཏམ་དབྱངས་ཅན་འཕང་འགྲོའི་རང་སྒྲར་འཕོས་པ། རྒྱལ་བུ་དད་པ་བརྟན་པོའི་རྟོགས་པ་བརྗོད་པ་མཚོ་བྱུང་དགྱེས་པའི་གླུ་དབྱངས་སོགས་སྙན་ངག་གི་བརྩམས་ཆོས་མང་ཙམ་མཆིས་པ་བཅས་རང་གི་འབད་བརྩོན་བྱས་པའི་བརྩམས་ཆོས་ཀྱི་ཚན་རྩལ་གྲུབ་འབྲས་ཐོབ་པར་རིམ་པ་གོང་མ་ནས་བྱ་དགའི་གཟེངས་བསྟོད་ཐོབ་པ་ཡང་མཁས་དབང་ཆབ་སྤེལ་ཚེ་བརྟན་ཕུན་ཚོགས་མཆོག་དང་མཉམ་དུ་རྩོམ་སྒྲིག་བྱས་པའི་གཡུ་ཕྲེང་ལ་ཐེངས་དང་པོའི་རྒྱལ་ཡོངས་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་ཕུལ་བྱུང་དཔེ་དེབ་དཔྱད་འདེམ་ནང་རིམ་པ་གསུམ་པའི་བྱ་དགའ་ (༡༩༩༣) དང་། ཡང་བསྐྱར་ཐེངས་དང་པོའི་རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་དཔེ་དེབ་བྱ་དགའ་ (༡༩༩༣. ༡༠) རང་ཉིད་ཀྱིས་བརྩམས་པའི་དཔྱིད་ཀྱི་རྒྱལ་མོའི་གླུ་དབྱངས་ཀྱི་འགྲེལ་པར། ཐེངས་གཉིས་པའི་ཀྲུང་གོ་མི་རིགས་དཔེ་དེབ་ཀྱི་རིམ་པ་གསུམ་པའི་བྱ་དགའ་ (༡༩༩༡.༡༠.༢༨) བོད་ཡིག་འཕྲུལ་སྤྱོད་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་དང་། རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚད་གཞི་བཟོ་བའི་ནང་བྱས་རྗེས་གཟེངས་སུ་ཐོན་པའི་མཚན་སྙན་བྱ་དགའ་ (༡༩༩༧. ༡༠) ནག་རྩིས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ལ་ཚན་རིག་ལག་རྩལ་ཡར་ཐོན་ཡོང་བར་སྐུལ་སྤེལ་གཏོང་བའི་ལས་ཀའི་ནང་བྱས་རྗེས་ཆེན་པོ་བཞག་པའི་བྱ་དགའ་རིམ་པ་དང་པོ་ (༢༠༠༠. ༦. ༥) ཐེངས་དང་པོའི་ལྗོངས་ཡོངས་ཀྱི་བོད་ཡིག་བརྩམ་བྱའི་འགྲན་བསྡུར་ནང་རང་གི་རྩོམ་ཡིག་《ལྷ་སའི་རྣམ་པ་གསར་པ་》ཞེས་པར་བྱ་དགའ་རིམ་པ་དང་པོ་ (༡༩༩༤. ༩. ༡༥) འཛམ་གླིང་ཐོག་རིང་ཤོས་ཐང་གའི་འཛམ་གླིང་ཅི་ཉེ་སིའི་རྟགས་མ་ཐོབ་པའི་ཀྲུང་གོ་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ཀུན་འདུས་ཞལ་ཐང་ཆེན་མོ་གསར་བཞེང་གི་བློ་འདོན་པའི་འགན་འཁུར་ཧུར་བསྐྱེད་བྱུང་བའི་དྲན་རྟེན་དཔང་ཡིག་ (༢༠༠༠. ༡. ༡༡) བཅས་རིམ་པར་ཐོབ།
ད་དུང་སྤྱི་ཚོགས་ཚོགས་པ་ཁག་གི་ནང་ཞུགས་པ་ཡང་། སྐབས་ལྔ་པ་དང་དྲུག་པའི་བོད་ལྗོངས་ཆབ་གྲོས་ཀྱི་ཨུ་ཡོན། ཐེངས་དང་པོའི་སྐར་རྩིས་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་རྒྱུན་ལས་ལས་འཛིན། ཀྲུང་གོ་དམངས་ཁྲོད་རིག་རྩལ་ཚོགས་པ་བོད་ལེ་ལག་ཚོགས་པའི་ཚོགས་མི། བོད་ལྗོངས་བོད་རིག་པའི་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་མི་བཅས་སུ་རིམ་པར་བདམས་ཐོན་བྱུང་། ད་ལྟ་ལས་འཁྱུར་ངལ་གསོའི་སྐབས་ཀྱང་དུས་ཚོད་དམ་འཛིན་གྱིས་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་གོང་འཕེལ་ལ་སྨན་པའི་རྩོལ་བར་ཧུར་བརྩོན་ཞུ་བཞིན་པ་བཅས་སོ།།
ནོར་བྲང་ཨོ་རྒྱན་གྱི་གསུང་རྩོམ་གཅེས་བཏུས་ལས་ཟུར་འདོན་ཞུས་པའོ།།
ད་དུང་ཕྱག་འགའ་ཞིག་གི་སྐུ་པར་ལག་སོན་མ་བྱུང་ངོ་།།
